مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - تحليل استنادي پايان نامه هاي دانشجويان دوره دكتري عمومي دانشگاه علوم پزشكي زاهدان طي سال هاي 1387- 1380

چكيده فارسي :

يكي از متون تحقيقاتي كه به منظور ارتقاي دانش و پيشبرد علوم تدوين مي شود پايان نامه ها هستند كه اكثراً به خاطر موضوع هاي نو و بديعي كه دارند مورد توجه هستند و چنان چه در تدوين آن ها اصول تحقيق رعايت شود بي شك از منابع باارزش كتابخانه به شمار مي روند.1 لذا لازم است كه پايان نامه ها را از دو ديد مورد بررسي و توجه قرار دهيم. نخست به عنوان مدركي مفيد براي پژوهش به اعتبار متن تحقيق و دوم به عنوان نوعي كتاب شناسي تخصصي به اعتبار فهرست مآخذ پاياني.2 لذا در اين پژوهش سعي بر آن شده است تا از طريق به كارگيري روش تحليل استنادي به بررسي پايان نامه هاي دانشجويان دوره دكتري عمومي دانشگاه علوم پزشكي زاهدان طي سال هاي 1387-1380 پرداخته شود. نتايج تحقيق نشان مي دهد 7 عنوان مجله به عنوان مجلات هسته مشخص شدند كه شامل مجلات New England Journal of Medicine با 89 استناد، Anesthesia and Analgesia با 81 استناد، Lancet با 68 استناد، American Journal of Obstetrics and Gynecology با 67 استناد، American Journal Of Psychiatry با 58 استناد، Anesthesiology با 55 استناد و Circulation با 51 استناد مي باشند. بيشترين تحقيقات در حوزه موضوعي شامل: روانپزشكي، زنان، كودكان، بيهوشي و عفوني انجام شده بود. در گرايش هاي موضوعي در حيطه ي ارتوپدي، راديولوژي، پوست و اعصاب تحقيقات بسيار كمي صورت گرفته بود كه ضروري است براي رفع اين مشكل به هر گروه آموزشي ظرفيت مشخصي براي هدايت پايان نامه هاي دانشجويان داده شود. لازم به ذكر است در گرايش هاي موضوعي علوم پايه بيشترين تحقيقات در حوزه موضوعي آناتومي و بافت شناسي انجام شده بود. حدود 97 درصد استنادها به مجلات، كتاب ها، پايان نامه ها و مجموعه مقالات تعلق گرفته و ساير منابع و مدارك جمعا 3 درصد مابقي استنادها را شامل مي شدند، در حالي كه روزآمدترين اطلاعات را مي توان در جزوه ها، بولتن ها، طرح هاي تحقيقاتي، آمارنامه ها جستجو كرد، لذا لزوم توجه به اين منابع در تحقيقات آينده مشاهده مي شود. از نظر نوع مواد مورد استناد در پايان نامه هاي مورد بررسي در منابع فارسي بيشترين استنادها به كتاب ها با 8/46 درصد و در منابع خارجي بيشترين استنادها به مجلات با 1/73 درصد تعلق داشت. حدود سه چهارم استنادها به زبان خارجي و تقريبا يك چهارم منابع مورد استناد به زبان فارسي بوده است، شايد دليل استفاده بيشتر از منابع خارجي پايين بودن ميزان تحقيقات انجام شده به زبان فارسي در حوزه پزشكي نسبت به منابع خارجي باشد. نيمه عمر منابع مورد استناد 11 سال محاسبه شده است كه به طور كلي اين نيمه عمر براي رشته پزشكي كه در زمره علوم طبيعي به حساب مي آيد و روزآمد بودن و نو بودن اطلاعات در انجام پژوهش بسيار اهميت دارد، زياد است و مي توان گفت منابع مورد استناد در اين پايان نامه ها كهنه محسوب مي شوند. با توجه به اين كه هزينه كارآيي هر مجله هر چه كمتر باشد ارزش مورد استفاده واقع شدن آن مجله بيشتر مي باشد، مناسب ترين هزينه كارآيي براي هر بار استفاده مجله NEJM با 37/3 يورو و بالاترين هزينه كارآيي براي هر بار استفاده را مجله Anesthesiology با 98/9 يورو دارد. تمامي مجلات هسته پژوهش حاضر داراي عامل تاثير (Impact factor)3 بوده اند به طوري كه مجله NEJM و مجله Lancet به ترتيب 289/52، 638/28 بالاترين عامل تاثير را دربين مجلات هسته اين پژوهش داشته اند. در واقع دانشجويان براي نگارش پايان-نامه هاي خود از مجلات خارجي معتبر و داراي عامل تاثير استفاده كرده اند. در پايان لازم است كه معاونت تحقيقات و فناوري فرمت يكساني براي نگارش متن، منابع و مآخذ پايان نامه ها در نظر گيرد تا يك دستي درنگارش پايان نامه ها رعايت شود و استفاده از منابع و مآخذ پايان نامه ها براي استفاده-كنندگان به راحتي و درستي امكان پذير باشد.]م ت ع پ ز، 1390; 13(7): 44