كاربرد فرايند تحليلي سلسله مراتبي(AHP) در ارزيابي راهبردهاي بيابان زدايي(مطالعه موردي: منطقه خضرآباد يزد)

Application of Analytical Hierarchy Process (AHP) in assessment of de-desertification alternatives Case study: Khezrabad region, Yazd province

با توجه به اهميت روزافزون مسيله بيابان زدايي و پيچيدگي اين فرايند كه در اثر برهم كنشهاي متغيرهاي مختلفي در طي زمان حاصل مي شود، لزوم پرداختن به راهكارهاي بهينه به منظور جلوگيري از بياباني شدن يا احياي و ترميم مناطق تخريب يافته، ضروري به نظر مي رسد. به طوري كه ضمن جلوگيري از هدررفتن سرمايه هاي محدود، بازدهي طرحهاي كنترل، احياي و بازسازي عرصه هاي طبيعي بالا رود. با مطالعه منابع تحقيقاتي، مشخص شد كه متاسفانه تاكنون راهكارهاي ارايه شده براي رفع اين مسيله، بخشي و غير همه جانبه نگر بوده و هيچ گونه سابقه اي در بكارگيري روشهاي نظام مند، از جمله روشهاي تصميم گيري چندمعياره (MADM) در زمينه بيابان زدايي وجود ندارد. بنابراين سعي شد از روش فرايند تحليلي سلسله مراتبي(AHP) به منظور ارايه راهكارهاي بهينه در بيابانزدايي استفاده شود. در اين پژوهش از روش دلفي(Delphi) به صورت مقايسات زوجي(Pire Wise) با استفاده از نرم افزار Expert Choice، نظرات متخصصان نسبت به ارجحيت و اولويت معيارها و راهبردها، ارزيابي شد. سپس با عمل تلفيق بر روي نتايج حاصل شده، اولويت نهايي راهبردها بدست آمد. اين مدل به منظور ارزيابي كارايي در ارايه راهبردهاي بهينه، در منطقه خضرآباد يزد مورد استفاده قرار گرفت. بنابراين بر مبناي نتايج حاصل شده، راهبردهاي جلوگيري از تبديل و تغيير نامناسب كاربري اراضي با ميانگين وزني 9/22 درصد، توسعه و احياي پوشش گياهي با ميانگين وزني 8/21 درصد و تعديل در برداشت از منابع آب زيرزميني با ميانگين وزني1/19 درصد به ترتيب به عنوان مهمترين راهبردهاي بيابان زدايي در منطقه تشخيص داده شدند.

With respect to importance of desertification issue and complication of this phenomenon because of interaction of different and numerous variables during the time, paying effective attention to the optimum alternatives is vital for prevention of de-desertification or rehabilitation and improvement of degradation lands so the loss of limited capitals are prevented and efficiency of control and rehabilitation projects is enhanced. Study of research sources showed that unfortunately proposed alternatives are superficial and there are not any precedence in application of systematic methods such as Multiple Attribute Decision Making (MADM) for desertification issues. Therefore in this research AHP method has been used for offering the optimal alternatives for de-desertification. In this study the opinion of experts about alternatives and criteria were assessed by using Delphi method and Pirewise comparison and with application of EC software. Then final preference for the alternatives was obtained with synthesis and integration of the results. The ability of the model was assessed for offering de-desertification alternatives in Khezrabad region in Yazd province. On the basis of obtained results unsuitable land use alternative with weighted average of %22.9, vegetation cover development and reclamation with weighted average of %21.8 and modification of groundwater harvesting with weighted average of % 19.1 were determined as the optimum de-desertification alternatives in the study area.