بررسي رابطه بين نوع مالكيت مرتع و وضعيت بهره‌بردار‌ي(با تاكيد بر مراتع ييلاقي شهرستان اراك)

Study on Relationship between Ownership Type and Exploitation State In Summer Rangeland of Arak Township

موضوع نحوه مديريت سامان‌هاي عرفي مراتع در طول چند دهه اخير به يكي از مهمترين معضلات مراتع كشور تبديل گرديده است. به طوري كه عمده‌ترين نظام حاكم بر مديريت مراتع براساس پروانه چرايي يكي از سه شيوه شورايي، مشاعي و افرازي مي‌باشد. يكي از راهكارهاي اجرايي در زمينه تعادل دام و مرتع و كاهش تخريب مرتع، معرفي واحدهاي مطلوب بهره‌برداري از مراتع است. تحقيق حاضر سعي دارد به مقايسه ميزان كارايي مالكيت مشاعي، افرازي و شورايي با توجه به متغيرهاي مستقل وضعيت مرتع و وضعيت بهره‌بردار‌ي از مرتع بپردازد و كارآمدترين شيوه از نظر تمايل بهره‌برداران و افزايش كيفيت مرتع را معرفي نمايد. در همين زمينه با توجه به اهداف و فرضيات موجود 105 پرسشنامه از طريق مصاحبه مستقيم با صاحبان پروانه چرا تكميل شد. وضعيت مرتع در 41 مرتع نمونه به صورت روش 4 فاكتوري محاسبه شد. در نهايت وضعيت مراتع كم بهره‌بردار‌ (افرازي) نسبت به مراتع مشاعي بهتر بود. از اين رو، شيوه بهره‌بردار‌ي شورايي به علت وضعيت ضعيف بهره‌بردار‌ي در مراتع اين شهرستان توصيه نمي‌شود. بنابراين صرف نظر از معايبي كه مالكيت مشاعي مي‌تواند داشته باشد، با توجه به كارايي و بالا بودن روحيه مشاركت در بين بهره‌بردار‌ان آن، مي‌توان با اندكي محافظه‌كاري مالكيت موجود را مناسب‌تر از بقيه موارد دانست و معايب آن را با مديريت صحيح بهبود بخشيد و انگيزه حفظ منابع طبيعي را با برنامه‌هاي خاص در بين مردم بوجود آورد. با توجه به اين‌كه اغلب مراتع به صورت عمومي بهره‌برداري مي‌شود، تشكيل تعاوني و واگذاري حق بهره‌برداري به تعاوني‌ها در اولويت مردم است.

Managing ranch units has been one of the important issues during the last decades in studying the rangeland of Iran. The most noticeable system for range management based on grazing licene is one of the three types of councilʹ collective and private exploitation. One of the implementing methods concerning the balance between livestock and range and reduction of range degradation is the introduction of reasonable range utility units. The present study seeks to compare different ownership types with considering independent variables of rangeland conditionʹ exploitation and the capability degree of collective and private ownership so as to introduce the most appropriate method for userʹs inclination and better quality. According to goals and assumptionsʹ 105 questionnaires were completed through direct interview with exploiters (only those who owned grazing licene). The state of the rangeland in 41 sample ranges was calculated through 4 factories. The results showed the condition of private rangeland has been obtained to be better than the collective rangelandsʹ howeverʹ no meaningful difference in rangelands management methods in this type of possession. Because of improper exploitation methods in this countyʹ council exploitation is not suggested. Despite its probable weaknesses, the collective possessionʹ because of its high partnership spirit among collective beneficiariesʹ by some conservatism can be more appropriate than other types and its deficiencies can be reduced by proper management and create the motivation of conserving natural resources by special programs among people. Regarding that the majority of ranges are commonly used, establishing cooperatives and giving the right of utilization to cooperatives is of priority based on the peoplesʹ opinions.