پايش پوشش گياهي مراتع نيمه استپي در شمال شرق ايران

مراتع در اقتصاد كشور از لحاظ تامين علوفه مورد استفاده دام و از ديدگاه حفاظت آب و خاك جايگاه ويژه‏اي را به خود اختصاص داده‏اند كه علاوه بر موارد ذكر شده، در خصوص اهميت مراتع مي‏توان ويژگي هاي بسيارِ ديگري را برشمرد كه مديريت اصولي اين اراضي را ضروري مي‏سازد. بر همين اساس و در راستاي طرح ملي ارزيابي مراتعِ مناطق مختلف آب و هوايي كشور سايت‌هاي آسلمه، توكل باغ و ترنو شاه جهان در شمال شرق ايران بر مبناي پوشش گياهي آن كه معرف بخشي از پوشش گياهي مناطق كوهستاني شمال خراسان مي‌باشد، انتخاب شدند. در طول دوره چهار سال (1386-1383) از پوشش تاجي، تراكم و توليد گياهان منطقه در شش ترانسكت خطي و در هر ترانسكت شصت پلات1*1 متر آماربرداري انجام گرديد. متوسط تاج پوشش گياهي سايت ها نيز به ترتيب 94/69 درصد، 38/41 درصد و 44/48 درصد طي دوره برداشت بود و شامل گندميان دايمي، بوته ايها، شبه گندميان، پهن برگان دايمي و يكساله‌ها مي‌باشد. متوسط توليد ساليانه مرتع اين سايت ها نيز به ترتيب 654، 356 و 506 كيلوگرم در هكتار بدست آمد كه در ماه آخر بهار و ماه اول تابستان در زمان ييلاق مورد استفاده دام قرار مي‌گيرد. در منطقه آسلمه به لحاظ اينكه آب شرب دام (چشمه) وجود ندارد، چرا كمتر انجام مي شود و از پوشش گياهي خوبي برخوردار است، در حالي كه در سايت توكل باغ به لحاظ نزديكي با روستا زمان چرا طولاني مي‌باشد. همچنين در دو سايت توكل باغ و ترنو شاه جهان چراي پيش از موعد و زياد نيز انجام مي گردد كه موجب كاهش توليد مراتع شده‌است.

Rangelands play a key role in countryʹs economy not only for livestock grazing but also for soil and water conservation and other services. This research was based upon a national plan of rangeland monitoring performed in different climatic regions of Iran. Three sites including Asalmeh Bajgiran, Tavakal bagh Quchan and Shah jahan Esfarayen were selected based on the vegetation cover which represents a part of vegetation of mountainous rangelands in north Khorasan. The experiment was carried out on six linear transects, each transect included ten quadrates of 1.1 m2 and canopy cover, density and plant production were monitored during the period of four years (2004 to 2007). Average of the canopy cover in the mentioned sites were 69.94% ,41.38% and 48.44% respectively, containing perennial grasses, shrubs, grass-like species, and annual or perennial forbs. Average of the annual production was obtained as 654, 356 and 506 (kg/ha/year) respectively. In Asameh rangeland, there is no spring for drinking water and that is why livestock grazing is light with a good condition of vegetation. In Tavakal Bagh, grazing time is longer due to the vicinity to the village. In Tavakal Bagh and Shah Jehan Esfarayen early and heavy grazing are observed. Therefore, with regard to the same precipitation, it could be concluded that grazing is the effective factor in reduction of the range lands production.