اثر تماسي و دوركنندگي اسانس هل (Elletaria cardamomum (L.) Maton.) و زيره سياه (Bunium persicum (Boiss.) Fedtsch.) روي حشرات كاملشپشه قرمز آرد (Tribolium castaneum (Herbst) (Coleoptera: Tenebrionidae))

طي چند دهه اخير تحقيقات وسيعي روي تركيب‌هاي گياهي متعدد به منظور دستيابي به جايگزين‌هاي بي‌خطر يا كم‌خطر و موثرتر از حشره‌كش‌هاي شيميايي براي كنترل آفات انباري انجام شده است. در تحقيق حاضر سميت تماسي و اثر دوركنندگي اسانس‌هاي دو گونه گياهي هل (Elletaria cardamomum (L.) Maton) و زيره سياه (Bunium persicum (Boiss.) Fedtsch.) روي حشرات كامل شپشه قرمز آرد (Tribolium castaneum) مورد بررسي قرار گرفت. آزمايش در شرايط دماي C?1±30، رطوبت نسبي 5±60% و تاريكي انجام شد. نتايج آزمايشهاي زيست‌سنجي جهت بررسي سميت تماسي نشان داد كه با افزايش غلظت هر اسانس، درصد مرگ و مير حشرات كامل افزايش يافت. حساسيت حشرات نر بيشتر از حشرات ماده بود. براساس معيار LC50 در مدت 24 ساعت بيشترين سميت تماسي مربوط به اسانس زيره سياه عليه حشرات نر (25/0 ميكروليتر بر سانتي‌متر مربع) و كمترين سميت مربوط به اسانس هل عليه حشرات ماده (91/0 ميكروليتر بر سانتي‌متر مربع) بود. نتايج مقايسه اثر دوركنندگي اسانس‌ها روي حشرات كامل نشان داد كه ميزان دوركنندگي حدود 70 تا 80 درصد توسط اسانس هل در غلظت‌هاي بالاتري (حدود 4-3 برابر) در مقايسه با اسانس زيره سياه حاصل شد. با افزايش غلظت اسانس‌ها، اثر دوركنندگي عليه هر دو جنس حشره افزايش يافت. نتايج اين بررسي نشان داد كه اسانس‌هاي هل و زيره سياه منابع بيولوژيكي موثري هستند كه مي‌توانند جهت حفاظت غلات انبار شده از آلودگي توسط شپشه قرمز آرد بكار برده شوند.

Over the past few decades, many investigations have been conducted on different plant products in order to obtain safer and more effective alternatives rather than chemical insecticides for controlling stored-product insects. In the present study, the contact toxicities and repellent effects of the essential oils from two spices including cardamom (Elletaria cardamomum) and black caraway (Bunium persicum) were examined on the adults of rust-red flour beetle, Tribolium castaneum (Herbst). The bioassays were performed at 30 ± 1°C, 60 ± 5% RH and darkness. The results of the contact bioassays showed that males and females mortality was increased with increase of essential oil concentration. The males were more sensitive to oils than the females. Based on the 24h LC50 values, the highest contact toxicity was related to B. persicum oil against males (0.25 ?l.cm-2) and the lowest toxicity was recorded for E. cardamomum oil against females (0.91 ?l.cm-2). Results of the repellency experiments indicated that for obtaining about 70-80% repellency, higher concentrations (3-4 times) of E. cardamomum oil were needed compared to B. persicum oil. Repellent effect of the oils increased on both insect sexes with increase of oil concentration. According to the results, the essential oils of B. persicum and E. cardamomum are sources of biologically active vapor that can be used in protection of stored grains against rust-red flour beetles.