تقويت اخلاق شهروندي: راهي براي گذار به مردم‌سالاري مشاركتي

تقويت اخلاق شهروندي: راهي براي گذار به مردم‌سالاري مشاركتي

امروزه در ادبيات سياسي جهان بيش از هر چيز بحثِ گذار از مردم‌سالاري (دموكراسي) نمايندگي به مردم‌سالاري مشاركتي مطرح است. دليل اين امر آن است كه با رشد جوامع انساني، گسترش شهرنشيني و بالارفتن فرهنگ عمومي و پيچيده‌تر شدن روزافزون سازوكارها و روابط انساني، افكار عمومي و اقشار گوناگون اجتماعي كمتر به سياست و سياستمداري به صورت حرفه‌اي اشتغال دارند و برعكس بيشتر تمايل دارند سرعت چرخه‌هاي سياسي و امكان مشاركت مستقيم خود را در مديريت زندگي و سامان دادن به وضعيت عمومي و زندگي روزمره خويش افزايش دهند. شروع اين فرآيند سال‌هاست نه فقط در كشورهاي توسعه‌يافته بلكه در كشورهاي در حال توسعه از خلال گسترش و تعميق فعاليت‌هاي سازمان‌هاي غير دولتي در همه زمينه‌ها، به وجود آمدن سازمان‌هاي غير دولتي منطقه‌اي و بين‌المللي و تاثيرگذار شدن هرچه بيشتر آن‌ها در سياستگذاري‌هاي ملي و جهاني مشهود است. در اين چشم‌انداز شهر و شهروندي نقشي اساسي دارند. اين مقاله تلاش مي‌كند سازوكارهايي را كه مي‌توان براي اين گذار از دولت و سياست مبتني بر مردم‌سالاري نمايندگي (تفويض اختيار به سياستمداران حرفه‌اي) به مردم‌سالاري مشاركتي (مستقيم) در نظر گرفت بررسي نمايد. تاكيد ما بر آن است كه چگونه و با استفاده از كدام منابع مي‌توان و بايد از طريق تقويت اخلاق شهروندي و تفكر شهروندي به اين هدف نايل آمد. در واقع استدلال مقاله آن است كه شهروندي نوعي تمرين در ابعاد كوچك براي رسيدن به آن نوع از مردم‌سالاري است و به‌خصوص با استفاده از امكانات ديد فناورانه (جامعه شبكه‌اي) و به‌كارگيري درست و مناسب تقسيمات شهري (به ويژه زندگي محله‌اي و تقسيم شهر به خرده‌پهنه‌هاي قابل مديريت مستقيم) مي‌توان به سوي اين اشكال جديد حركت كرد تا هم الگويي براي گذار به واحدهاي بزرگ‌تر ارايه شود و هم به صورتي موازي مردم‌سالاري نمايندگي را نيز كه هنوز براي تحكيم فرآيندهاي ملت‌سازي و دولت‌سازي در كشوري هم‌چون كشور ما ضروري است، تقويت گردد.

Today a transitory condition is being intensely discussed within the political literature of the world; a transition from representative democracy to a participatory one. The reason is that the public opinion and different social strata are less involved professionally in politics and the general policy, and instead are more inclined to participate in managing and organizing the general conditions of their daily lives. Such an inclination is due to the growth of human societies, expanding urbanization, general culture, increasing complexity in human relations. These events obligate politicians to give more importance to participation of ordinary people in the spheres hitherto reserved for their particular actions. This process started many years ego not only in developed but also in developing countries especially through the activities of NGOs in all areas. This seems evident by increasing influence of these organizations at regional and international levels. In this framework, the city and the citizens’ perspectives are essential. Using data gathered in Iran during recent years, this article aims to analyze the mechanisms facilitating the transition from representative to participatory democracy in general and in our country in particular. Our emphasis is how and with what resources one can and should strengthen ethics of citizenship. In fact, the paper argues that the practice of citizenship in small scale samples may achieve the kind of this democracy. We stress the importance of such levels as neighborhoods, communities, networks, urban districts, etc. Thus while a model is provided for transition to larger units, simultaneously representative democracy which is still needed to strengthen processes of nation building and state building in countries such as ours will be supported.