مقايسه تركيبهاي شيميايي اسانس ريشه و اندام هوايي گياه Chaerophyllum macropodum L.

گياهان تيره چتريان با داشتن حدود سيصد جنس و سه هزار گونه گياهي در سطح وسيعي از جهان پراكنده‌اند. جنس Chaerophyllum متعلق به اين تيره در ايران داراي هشت گونه بوده و دو گونه Chaerophyllum khorassanicum (جعفري فرنگي خراساني) و nivale Chaerophyllum (جعفري فرنگي البرزي)، بومي ايران مي‌باشند. در اين تحقيق، ريشه و اندامهاي هوايي گياه جعفري فرنگي كوهستاني از تيره چتريان (Umbelliferae) با نام علمي Chaerophyllum macropodum Boiss.، به‌طور جداگانه از مناطق اطراف خلخال نزديك لنبر، جمع‌آوري و پس از خشك نمودن آنها در سايه به مدت ده روز، به روش تقطير با آب در دستگاه كلونجر اسانس‌گيري شد. اسانس حاصل با استفاده از دستگاه‌هاي GC و GC/MS تجزيه و شناسايي گرديد. بازده اسانسها (V/W) براي نمونه‌ها به‌ترتيب 17/0% براي ريشه و 20/0% براي اندامهاي هوايي نسبت به وزن خشك نمونه‌ها، بدست آمد. تعداد10 و 18 تركيب كه به‌ترتيب 3/96% و 2/99% كل تركيبهاي اسانس ريشه و اندامهاي هوايي را نشان مي‌دهند، شناسايي شدند. در ميان تركيبهاي اسانسي ريشه، ميريس‌تيسين (1/39%)، ترپينولن (0/23%)، ترانس-بتا-اوسيمن (22%) و گاما-ترپينن (4/5%) و در ميان تركيبهاي اسانسي اندامهاي هوايي، ايي-بتا-اوسيمن (9/24%)، ميريس‌تيسين (7/15%)، ترپينولن (2/14%)، فنچيل استات (9/13%)، ترانس-بتا-اوسيمن (3/6%) وسابينن (1/6%) تركيبهاي عمده بودند. مقايسه تركيبهاي شيميايي موجود در اسانس دو بخش ريشه و اندامهاي هوايي گياه نشان مي‌دهد كه تركيب ميريس‌تيسين در اسانس ريشه بيش از دو برابر آن در اندامهاي هوايي است.

The Umbelliferae family comprising about 300 genera and 3000 species worldwide is also widespread in Iran. The genus Chaerophyllum L. is represented in the flora of Iran by eight species of which two are endemic (Chaerophyllum khorassanicum and Chaerophyllum nivale). In this work, the plant material was collected on 3 July 2005 in Khalkhal area (Ardabil Province) at an altitude of 1950m near Lonbar village, in North–West of Iran. The aerial part and root of plant were air-dried at room temperature for ten days then subjected to hydrodistillation for 3 and 4 hours respectively, using a Clevenger–type apparatus. The analysis of the oils was performed by using GC and GC/MS methods. Eighteen constituents (0.2% V/W) representing 99.2% of the essential oil of aerial part and ten components (96.3%) of the root oil (0.17% V/W) has been identified. The main components of the root oil were myristicin (39.1%), terpinolene (23.0%), E-?-ocimene (21.9%), and ?-terpinene (5.4%). Whereas, the oil of aerial part was characterized by higher amount of E-?-ocimene (24.9%), myristicin (15.7%), terpinolene (14.2%), fenchyl acetate (13.9%), Z-?-ocimene (6.3%) and sabinene (6.1%). The comparison between two sections of plant showed in the root oil, myristicin as a predominated compound over aerial part oil.