ارزشيابي نقادانه

ارزشيابي نقادانه

عملكرد مبتني بر شواهد (evidence base practice) فرايندي شامل پنج مرحله است: 1- ايجاد يك سوال باليني ساختاريافته به طوري كه بتواند جواب داده شود، 2- جستجوي بهترين شواهد در دسترس، 3-ارزشيابي نقادانه شواهد از لحاظ روايي و اهميت، 4- كاربرد شواهد در عمل، 5- ارزشيابي عملكرد افراد بر اساس شواهد. ارزشيابي نقادانه به عنوان مرحله سوم اين فرايند عبارت است از فرايند بررسي سيستميك و دقيق تحقيقات براي قضاوت درباره موثق بودن آن و ارزش و ارتباط آن در يك زمينه خاص. ارزشيابي نقادانه يك مهارت ضروري براي عملكرد مبتني بر شواهد است زيرا به كاركنان باليني‌ اجازه مي‌دهد كه شواهد تحقيقات پايا و كارآمد را پيدا كنند و مورد استفاده قرار دهند. ارزشيابي نقادانه را مي‌توان به عنوان فرايندي جهت مرور يك مطالعه به منظور يافتن اطلاعات با ارزش موجود در آن تعريف كرد؛ يا ارزشيابي نقادانه را مي‌توان فرايندي منظم در جهت مرور ميزان صحت نتايج يك مطالعه پژوهشي دانست تا بر اساس آن بتوان تصميمي مناسب در جهت كاربرد نتايج آن مطالعه اتخاذ نمود. تفكر نقادانه (critical thinking) و ارتباط آن با ارزشيابي نقادانه تفكر نقادانه فرايندي است كه ما براي كشف و تطبيق مفروضات خود به كار مي‌بريم. تصميم‌گيري ما بر پايه مفروضات ما است. براي تصميم‌گيري صحيح در زندگي ما نيازمند به اين هستيم كه مطمين باشيم كه اين مفروضات صحيح و معتبر هستند. اما مفروضات ما هميشه صحيح نيستند و از طرف ديگر مفروضاتي كه پايه تصميمات ما هستند ممكن است هرگز آزمون نشوند. ممكن است ما از وجود اين مفروضات آگاه باشيم يا نباشيم. تعامل با ديگران در كشف اين مفروضات به ما كمك مي‌كند. اين مرحله اول تفكر انتقادي است. از هنگامي كه ما مي‌دانيم مفروضات ما چه هستند وارد فاز دوم تفكر انتقادي يعني «تحقيق» مي‌شويم. ما در تحقيق براي چك كردن مفروضات خودمان تلاش مي‌كنيم، براي اين كه مطمين شويم آنها درست و معتبر هستند يا نه؟ براي اين كار احتياج داريم كه با محدوده وسيعي از منابع مانند گفتگو با مردم، خواندن متون مرتبط، جستجوي سايت‌ها و نظر افراد متخصص استفاده ‌كنيم. مرحله سوم و پاياني تفكر انتقادي وارد كردن دو مرحله قبلي در عملكرد، و كاربرد آن مفروضات در تصميم‌گيري است. تصميماتي كه بر پايه تفكر نقاد گرفته مي‌شود به احتمال زياد بيش از آن چه ما احساس مي‌كنيم قابل اطمينان است. تفكر نقادانه يك تراوش فكري منطقي، تفسير فعال ماهرانه وارزشيابي مشاهدات، ارتباطات و اطلاعات مي‌باشد. اگر چه در بعضي از متون اصطلاح تفكر نقادانه به طور مسامحه‌انگارانه معادل با ارزشيابي نقادانه به كار رفته؛ اما در واقع اين دو يكي نيستند هرچند با هم خيلي مرتبطند؛ يعني تفكر نقادانه در برگيرنده ارزشيابي نقادانه است و يك پيش‌شرط براي ارزشيابي نقادانه محسوب مي‌شود. به عبارتي ما از همه مراحل تفكر انتقادي در ارزشيابي نقادانه استفاده مي‌كنيم. در ارزشيابي نقادانه ما در ابتدا مفروضاتي داريم كه از طريق خواندن متون مرتبط و جستجوي سايت‌ها، اين مفروضات را به منصه آزمون قرار مي‌دهيم و در نهايت بر پايه آن تصميم مي‌گيريم. در واقع تفكر نقادانه پايه ارزشيابي نقادانه است و ما چنانچه قصد داشته باشيم كه مهارت‌هاي ارزشيابي نقادانه را بهبود ببخشيم بايد ابتدا مهارت‌هاي تفكر نقادانه را بهبود ببخشيم. روش‌هاي بهبود مهارت تفكر نقادانه و چالش‌هاي آن روش‌هاي تقويت مهارت‌هاي تفكر نقادانه عبارت است از ايجاد گفتگوي فعال بين استاد و دانشجو، تشويق بازانديشي از طريق فعاليت‌هايي مثل نوشتن ژورنال و استفاده از بحث گروهي، استفاده از مسابقات تفكر نقادانه به منظور تشويق دانشجويان به ارايه پيشنهادهايي براي تصميم‌گيري باليني يا اخلاقي، استفاده از روش‌هاي ياد‌گيري مشاركتي مثل پويايي گروه. در رابطه با مهارت‌هاي تفكر نقادانه نيز هر چند اين ادعا وجود دارد كه اين مهارت‌ها در دانشگاه‌ها آموخته مي‌شود و يك سري آزمون نيز به منظور ارزشيابي آن طراحي شده‌اند؛ اما موضوع به اين سادگي نيست. تحقيق نشان مي‌دهد توانايي تفكر نقادانه در معلمين بعضي مواقع بيشتر از دانشجويان آنها نيست علاوه بر اين براساس نتايج تحقيق اگر دانشجويي از نظر اهداف دانشگاهي بتواند تفكر نقادانه داشته باشد ضرورتاً به اين معني نيست كه در بالين هم تفكر نقادانه خواهد داشت. مهارت‌هاي ارزشيابي نقادانه وچالش‌هاي آن علاوه بر نياز به مهارت‌هاي تفكر نقادانه به عنوان يك پيش‌نياز، كاركنان باليني همچنين به دانش و مهارت‌هاي ديگري براي ارزشيابي نقادانه تحقيقات احتياج دارند. مهارت‌هايي مانند جستجو و نقد تحقيقات، توانايي خواندن و تفسير و انتقال تحقيقات به عمل و مهارت‌هايي براي ارزشيابي قدرت شواهد لازم هستند. آموزش يكي از شايع‌ترين عوامل تعيين‌كننده در استفاده كاركنان از نتايج تحقيقات است . كاركنان باليني احتياج به فرصت‌هاي آموزش مداوم براي تقويت مهارت‌هاي ارزشيابي نقادانه خود دارند. البته همان چالش موجود در زمينه ايجاد تفكر نقادانه در زمينه ارزشيابي نقادانه نيز وجود دارد و تحقيقات نشان مي‌دهد كه حتي اگر مهارت‌هاي ارزشيابي نقادانه در برنامه‌هاي كاركنان سلامت آموزش داده شوند هنوز ممكن است دانشجويان ندانند چطور اين مهارت‌ها را در عملكرد باليني خود ادغام كنند. ارزشيابي نقادانه يك ضرورت در آموزش پرستاري معلمين پرستاري اين فرصت را دارند كه عامل تغيير تسهيل‌كننده در ايجاد پرستاري مبتني بر شواهد بشوند. مهم‌ترين و اولين نقش معلمين پرستاري عميق‌سازي پايه آموزش در پرستاري مبتني بر شواهد است. با توجه به اينكه مهم‌ترين چالش آموزشي در اين راستا كسب مهارت‌هاي تفكر نقادانه و ارزشيابي نقادانه است، بنابراين تمام راهبردهايي كه بتواند در اين زمينه كمك ‌كند مي‌تواند مفيد واقع شود. ژورنال كلاب (journal club) براي آموزش تفكر نقادانه و ارزشيابي نقادانه مي‌تواند مفيد واقع شود. شواهد نشان مي‌دهد كه مهارت‌هاي ارزشيابي نقادانه وقتي يك موضوع در يك زمينه مرور مي‌شود، توسعه پيدا مي‌كند. علاوه بر ژورنال كلاب استفاده از استراتژي‌هايي مانند تحليل وقايع، و گفتن داستان نيز مي‌تواند مفيد باشد. هر چند عوامل زيادي مانند محدوديت زمان و عدم استقلال به عنوان چالش بر سر راه پرستاري مبتني بر شواهد در تحقيقات مطرح شده است. اما چالش برانگيزترين مانع، آموزش ارزشيابي نقادانه متون پرستاري است. اما به نظر مي‌رسد كه رفع اين مانع آموزشي مي‌تواند پاره‌اي از موانع غيرآموزشي در اجراي پرستاري مبتني بر شواهد را نيز تحت‌الشعاع قرار دهد.