مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - شناسايي، طبقه‌بندي و تحليل سينوپتيك موج اَبَر گرم تابستان 1389 ايـــران

چكيده فارسي :

در اين پژوهش با استفاده از داده‌هاي مختلف ايستگاهي و داده‌هاي جو بالا، ابتدا ويژگي‌هاي آماري موج گرمايي به وقوع پيوسته از روز 6 تير تا 5 مرداد 1389 مورد بررسي قرار گرفته و سپس با استفاده از روش تحليل خوشه‌اي وارد، موج گرمايي مذكور از نظر شدت به 3 دوره گرم با 17 عضو و ميانگين دماي بيشينه برابر با 17/37 درجه سانتي‌گراد، گرم شديد با 5 عضو و متوسط دماي بيشينه برابر با 2/38 درجه سانتي‌گراد و اَبَر گرم با 10 عضو و متوسط دماي بيشينه برابر با 28/39 درجه سانتي‌گراد طبقه‌بندي گرديد. توزيع فضايي دماي بيشينه 2 متري بالاي زمين نشان داد كه منطقه‌ي بيشينه دماي ايران در بازه‌ي زماني 13 تا 22 تير ماه 1382، مناطق جنوب غرب و غرب ايران به‌ويژه ايستگاه‌هاي ماهشهر، دزفول، دهلران و قصر شيرين هستند. موج اَبَر گرم براي تحليل سينوپتيك انتخاب گرديد. نتايج حاصل از تهيه و تفسير نقشه‌هاي سينوپتيك نشان داد كه وجود يك كم‌فشار حرارتي بر روي شبه جزيره عربستان و اثرات ناشي از تسري و فعاليت و مهاجرت كم‌فشار مذكور به سمت ايران عامل اصلي گرمايش و گسيل موج اَبر گرم در دوره زماني 13 تا 22 تيرماه 1389 بوده است. هم‌چنين بررسي نقشه‌هاي سطوح مياني نشان از افزايش ضخامت جو در بازه زماني بروز موج اَبَر گرم داشته و نشان مي‌دهد كه كل منطقه خاورميانه و ايران تحت استيلاي كامل پرفشار جنب حاره‌اي قرار گرفته است. نقشه‌هاي مربوط به الگوي متوسط نقشه‌هاي ارتفاع ژيوپتانسيل در زمان وقوع موج اَبَر گرم حاكي از استقرار يك پر ارتفاع بسته، بر روي ايران دارد كه در تراز 500 هكتوپاسكال ارتفاع آن به 5940 ژيوپتانسيل متر مي‌رسد. پر ارتفاع مذكور در واقع پيچانه‌اي است كه در مسير راهش از شمال آفريقا و شبه جزيره عربستان، درونش گرماي بيشتري انباشته شده و شرايط بسيار داغ و سوزاني را حاكم مي‌سازد. مسير فرارفت گرما و منبع تامين گرماي موج اَبَر گرم و ميزان فرارفت دماي روزهاي مختلف نشان دهنده فرارفتي بودن موج اَبَر گرمايي به وقوع پيوسته در تابستان 1389 است. بروز موج گرمايي مذكور در ايران با اثرات نامطلوب بسيار شديد محيطي، اقتصادي- اجتماعي و بهداشتي همراه بوده است.