مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - استفاده از فناوري X3D براي ايجاد سامانه‌هاي اطلاعات مكاني سه‌بعدي زمين‌شناسي تحت وب

چكيده فارسي :

داده‌هاي زمين‌شناسي داراي زمينه هاي كاربردي بسيار گسترده اعم از اكتشاف معادن، سنگ‌شناسي، بررسي لايه‌هاي زير دريا، بررسي زمين‌ساخت‎ها و گسل‌ها، محيط زيست و... هستند. اين داده هاي مكاني داراي ماهيتي سه‌بعدي بوده و بنابراين مدل‌سازي، ارايه و نمايش سه‌بعدي داده هاي زمين‌شناسي، فهم ماهيت آنها و ارتباط لايه هاي مختلف اطلاعاتي با يكديگر را آسان‌تر و سريع‌تر مي‌كند كه اين مهم، به نوبه خود، دقت و سرعت تصميم گيري هايي را كه به اين داده‌ها وابسته‌اند را بالا مي‌برد. سيستم‌هاي اطلاعات مكاني (GIS) تحت وب، ابزارهاي بسيار مناسبي براي مديريت و به اشتراك‌گذاري داده‌هاي زمين‌شناسي هستند. اما تاكنون در طراحي و پيا‌ده‌سازي اين سيستم ها توجه كمي به ماهيت سه بعدي داده‌هاي زمين‌شناسي شده و بنابراين بيشتر سيستم‌‌هاي اطلاعات مكاني زمين‌شناسي تحت وب بر مبناي داده هاي دو بعدي ايجاد شده اند. يكي از چالش هاي مهم در ارايه اطلاعات سه‌بعدي زمين‌شناسي در وب، به‌كارگيري فرمتي مناسب براي تبديل اطلاعات از محيط توليد به محيط وب است. چنين فرمتي بايد داراي ويژگي‌هايي باشد كه عبارتند از 1- امكان حمل داده هاي زمين‌شناسي به صورت سه‌بعدي را در محيط وب داشته باشد. 2- قابليت نمايش توسط مرورگرهاي وب (Web Browser) را داشته باشد. 3- استاندارد بوده و استاندارد آن براي توليد‎كنندگان اطلاعات مشخص باشد، به‌گونه اي كه امكان تبديل از هر محيط نرم افزاري سه‌بعدي به اين فرمت استاندارد وجود داشته باشد. 4- بايد قابليت حمل اطلاعات توصيفي را داشته باشد. 5- امكان پرسش و پاسخ و تحليل روي داده ها را فراهم سازد. به اين ترتيب با توجه به اين‌كه تاكنون هيچ نرم افزاري كه قادر باشد اطلاعات سه‌بعدي زمين‌شناسي را با تمامي ويژگي‌هاي آن به محيط وب منتقل و نمايش دهد موجود نبوده است، در اين نوشتار طراحي يك نرم‌افزار واسط با استفاده از X3D پيشنهاد شده است. X3D به عنوان يك فرمت استاندارد متن مبنا، براي نمايش گرافيك هاي سه‌بعدي، توسط كنسرسيوم بين المللي Web 3D ارايه شده است. اگرچه اين فرمت براي اهداف GISاي طراحي و استاندارد نشده است، اما در اين نوشتار كاربرد آن براي مدل‌سازي انواع عوارض و اطلاعات سه‌بعدي زمين‎شناسي و نمايش آنان در محيط GIS سه بعدي بررسي مي شود.