تحليل آركي تايپي سه حكايت عرفاني از الهي نامه

Archetypical Analysis of Three Mystical Narratives in Elahinameh

كارل گوستاو يونگ، روانشناس سوييسي، پس از تحقيق در ميان اقوام و ملل مختلف به اين نتيجه رسيد كه در ساختار شخصيت انسان به جز خودآگاه و ناخودآگاه فردي، بخش ديگري وجود دارد كه مي‌توان آن را ناخودآگاه جمعي نام نهاد. وي معتقد بود كه ناخودآگاه جمعي حاوي خاطرات و رفتار نژادي است كه فرد آنها را از اجداد خود به ارث مي‌برد و اين تجربيات و خاطرات خود را به صورت كهن الگو يا آركي تايپ در اسطوره‌ها و متون عرفاني و برخي روياهاي خاص نمايان مي‌سازد. الهي نامه عطار، يكي از آثار برجسته ادب فارسي مي‌باشد كه ضمن بيان نكات مهم عرفاني به جنبه‌هاي مختلف تعليم و تربيت توجه داشته است. از آنجايي كه در ميان آثار ادبي، متون عرفاني يكي از بهترين زمينه‌هاي ظهور صور ازلي است؛ عطار نيز مانند بسياري از شاعران و نويسندگان در سرودن اين اثر به طور ناخودآگاه از كهن الگوهاي مختلف كه از ناخودآگاه جمعي نشات مي‌گيرد، تاثير پذيرفته است. در مقاله حاضر به تحليل آركي تايپي سه حكايت عرفاني الهي نامه عطار پرداخته شده كه در آن كهن الگوهايي از قبيل خود، آنيما، آنيموس، سايه، نقاب، سفر، پير دانا، عبور از آب، عبور از آتش، تولد ثانوي و ماندالا را مي‌توان يافت.

Carl Gustav Yung, the Swiss psychologist, after doing some research on different nations and people, came to this understanding that the personality of mankind has another part other than his unconscious and conscious sections which could be called as accumulated unconsciousness. He believed that the accumulated consciousness included memories and racial behaviors which are inherited from his ancestors and which are manifested as an archetype in the mystical myths and literature and some specific dreams. Attarʹs Elahinameh is one of the outstanding works in Persian literature that deals with different aspects of education coupled with sharing some principal mystical points. Since mystical texts are the best means of manifesting the Almighty features among literary works, Attar too is impressed by various archetypes of accumulated consciousness just like a lot of poets and writers in composing this kind of work. This paper analyzes archetypically three mystical narratives in Attarʹs Elahinameh in which some archetypes such as id, anima, animus, shadow, mask, journey, wise mentor, wading water, wading fire, second birth and mandala could be found.