احوال و آثار فتح الله خان شيباني

Personal Status and Literary works of Fathollah Khan Sheybani

فتح الله خان شيباني از نويسندگان و شاعران بزرگ قرن سيزدهم هـ .ق است، كه سبك هندي را به علّت استعارات وكنايات دور از ذهن رها كرده، به سبك خراساني و عراقي روي آورده است. وي دربار پادشاهان قاجار (محمدشاه قاجار، ناصرالدّين شاه و مظفّرالدّين شاه) را درك‌كرده‌‌است. شيباني داراي آثاري چون «بيانات شيباني» «گنج گهر» «مسعود نامه» «فتح و ظفر»« كامرانيه» «دُرج دُرَر» «يوسفيه» «تنگ شكر» و جز آن‌ها است. وي در نثر و نظم، هر دو چيره دست و توانا بوده و سخن را استادانه بيان نموده‌است. اصلش از اعراب بني‌شيبان و اختيار اين تخلّص از آن است. در سن شانزده سالگي براي خدمت به دربار محمدشاه قاجار فراخوانده شد. پادشاه، او را با استعداد ديد و از اين روي در رده‌ي چاكران مخصوص دربار قرار‌گرفت. اين اديب توانا در دوره‌ي زندگاني خود فراز و فرودهاي فراواني داشته‌است. در اين مقاله سعي بر آن است تا با ياري گرفتن از مستندهاي تاريخي و آثار اين اديب، به گوشه اي از احوال وي پرداخته شود.

Fathollah Khan Sheybani is one of the great poets and writers of thirteenth and fourteenth centuries (A.H.), who abandoned the Indian literary style because of its abstruse metaphors and allegories and adopted the Khorasani and Iraqi styles. He was at the imperial court of the Qajar dynasty (Mohammad Shah, Nasseroddin Shah, and Mozaffaroddin Shah). Sheybani has numerous works including Bayanat-e-Sheybani, Ganj-e-Gohar, Masoodnameh, Fath-o-Zafar, Kamraniyyeh, Dorj-e-Dorar,Yousefiyyeh,Tongs-e-Shekar, etc. He was dexterous and conversant in prose and verse and authored his works masterfully. By lineage he was originally from Bani sheyban Arab tribes; hence, he used Sheybani as his pseudonym. At the age of sixteen, he was summoned to serve in Mohammad shah Qajarʹs court. The King sensed his gift and selected him as one of the court’s special servants. This proficient man of art experienced many ups and downs in his life. This article attempts to reveal some angles of his life.