نقد زيبايي‌شناسي داستان زال و رودابه

An Aesthetic Review of the Story of Zaal and Roodabeh

درنگاه‌منتقدان‌ادبي‌معاصر و مدرن، نقد زيبايي‌شناسي كه‌به‌شكل‌امروزي رايج است، اساس آن صرفاً متّكي بر زبان‌غيرمعيار و ساختارها و كاركردهاي پوشيده و آشكار آن استوار است و از قدمت چنداني‌برخوردار نمي‌باشد. منشا اين نوع از نقد ادبي را بايد در نخستين دوره، رواج صورت‌گرايي كه اعتبارويژه‌اي براي زبان درخلق‌زيبايي و‌استحكام اثر‌ادبي قايل بود، جست‌وجو نمود. شايد علّت‌عمده اقبال علاقه‌مندان به‌آثارادبي مبتني بر‌اين‌نوع از نقد تجدّدگرايانه از اين امر ناشي شود كه يك‌منتقد زيبايي‌شناس همه تلاش خود را به‌كار‌مي‌گيرد تا با دقّت هرچه تمام‌تر به برّرسي كمّي وكيفي لذّت‌بخشي يك اثر ادبي مبتني بر زبان هنري بپردازد، از آن‌جايي كه خاستگاه لذّت، زيبايي است، به تبع آن روي‌كرد به زيبايي‌شناسي و گرايش به مقوله لذت‌جويي است كه بعضي از نيازهاي باطني بشر را پاسخ مي‌گويد. نگارنده را سعي بر آن است تا با درك هرچه بهتر جايگاه اين نوع از نقد ادبي در عرصه زبان و ادبيّات و با دقّت در ساختار و كاركردهاي زايشي و توانشي و مهم‌تر از همه مقوله برجسته‌سازي در زبان و هم‌چنين با در نظر داشتن مولّفه‌هايي ديگر از جمله ظرافت و فرم زبان و آشنايي‌زدايي؛ به نقد زيبايي‌شناسانه داستان زال و رودابه بپردازد. در اين داستان به بخش‌هايي برمي‌خوريم كه زيبايي زبان كه از مباني اصلي زيبايي‌شناسي است به اوج خود مي‌رسد و سيطره هنر بياني به ويژه تشبيه و استعاره و در ادامه مجاز و كنايه از چنان اوج و عروجي برخورداراست كه گويي با يك رستاخيز شگفت‌انگيز زباني مواجه هستيم. روي‌كرد آگاهانه استاد بزرگ توس به تاثير جادويي و هم‌گرايي مولّفه‌هاي زبان در ماندگاري انديشه و پيام كه با توسل به همه ظرفيّت‌هاي پنهان و آشكار صورت پذيرفته است، حقاً ستودني و تحسين‌برانگيز مي‌باشد.

Current aesthetic criticism, which is based on non-standard language and its overt and covert structures and functions, is relatively new. Its origin goes back to the era of formalism, which valued the role of language in creating beauty in a literary work. An aesthetic critic does his best to study the quantity and quality of the pleasurableness of a work of art. Since beauty is the origin of pleasure, the approach to aestheticism is to focus on the idea of pleasure. The present article tries to embark on an aesthetic review of the story of Zaal and Roodabeh, taking into account the current status of this Kind of literary criticism in the realm of language and literature. In this story, there are parts that are beautiful in language and high in aesthetic values. This story is replete with figurative features, such as simile, metaphor, trope, and kenning. Ferdowsi’s conscious approach to the magic effects of language to make ideas and thoughts eternal is certainly to be acknowledged and praised.