جستاري در فرودهاي امثال و حكم دهخدا

An Inquiry about the Deficiencies of Dehkhoda’s Amsal-o-Hekam

نخستين فرهنگ جامع و بزرگ در زمينه‌ي امثال فارسي، در سال 1310 تحت عنوان « امثال و حكم » توسط اديب و دانشمند بزرگ معاصر، علي‌اكبر دهخدا، تاليف شد كه مي‌توان آن را كامل‌ترين، معتبرترين فرهنگ با موضوعيّت امثال و حكم فارسي دانست، اين اثر پس از انتشار،‌ نظر ادبا و محقّقان را به خود جلب نموده، شور و شوقي دربين علاقه‌مندان به ادبيّات‌عامه به‌وجود آورد، ‌به‌طوري‌كه عدّه‌اي از فضلا و دانشمندان را واداشت تا به ضبط و ثبت امثال بپردازند، ليكن پس از فروكش كردن اين هيجانات در طي سال‌هاي پس از آن، برخي زواياي اين اثر را مورد واكاوي قرار داده، مسايلي چون:‌ آوردن مثل‌هاي مربوط به اقوام به قصد برتري قوم ايراني،‌ عدم ترجمه و اعراب حكمت‌ها و مثل‌هاي عربي،‌كثرت اشعار نامرتبط با امثال، ذكر مثل‌هاي غيرمشهور، نداشتن پيش گفتار و مقدّمه، عدم ضبط واژه‌ها و مثل‌هاي مستهجن و ... به عنوان معايب و كاستي‌ها برشمرده‌اند، در اين جستار سعي گرديده، ديدگاه‌هايي درباره‌ي اين اثر گران‌سنگ تحت عنوان فرودهاي امثال و حكم مورد بررسي قرار گيرد.

The first enormous and comprehensive dictionary on Persian adages, Amsal-o-Hekam, compiled by the great contemporary scholar, Ali Akbar Dehkhoda, is known as the most reliable and complete dictionary on Persian adages. His work caught the attention of many scholars and researches after publication and brought rapture to literature enthusiasts in such a way that many scholars were motivated to record adages. Nevertheless, after the rapture subsided in the next years, some researchers explored the different aspects of this collection and pointed out some of its deficiencies, such as having some adages about races as being superior to Iranian race, not having translations for Arabic adages, containing unknown adages, having no preface or introduction, and containing no obscene words and adages. My attempt in this enquiry is to study the views expressed on this precious work.