اثر ضددردي عصاره‌هاي الكلي و هگزاني گياه تاتوره در موش سوري

زمينه: باتوجه به عوارض داروهاي ضددرد موجود (داروهاي ضد التهاب غير استروييدي NSAIDS و اوپيوييدها ) تحقيق براي يافتن داروهاي ضددرد جديد امري ضروري است. نظر به كاربرد گياه تاتوره در طب سنتي به‌عنوان ضددرد، دراين پژوهش اثر ضددردي عصاره گياه مذكور به روشtail-flick مورد ارزيابي قرارگرفت. گياه تاتوره (Datura innoxia miller) از تيره سيب‌زميني يا Solanaceae مي‌باشد. تاتوره در طب سنتي براي درمان صرع، آسم و نقرس، همچنين دردهاي عصبي سطحي مانند درد ناحيه صورت يا پوست سر استفاده مي شده است (1). آلكالوييدهاي مهم تاتوره عبارتند از هيوسيامين، آتروپين و اسكوپولامين كه هيوسيامين و هيوسين بر روي گيرنده‌هاي موسكاريني اثر آنتاگونيستي دارند (4-2). Datura stramonium به‌عنوان ضد اسپاسم و آنتي‌كولينرژيك استفاده مي‌شود (4). در مطالعه A.A.Abena و همكاران، تجويز خوراكي عصاره گياه Datura fastuosao داراي اثر ضددردي بوده است (5). روش‌ها: دراين مطالعه موش‌هاي سوري نر (نژاد BALB/c ) با وزن 30-20 گرم در گروه‌هاي 10 تايي مورد استفاده قرارگرفتند. عصاره برگ گياه به‌روش خيساندن و به دو صورت الكلي (اتانول 96% ) و هگزان تهيه شد. هر دونوع عصاره در آزمايش‌هاي پايلوت با دوزهاي مختلف و در زمان‌هاي مختلف از طريق داخل صفاقي (IP) به موش‌هاي تحت آزمايش تزريق شد. نتايج نشان داد كه دوزmg/kg45 از هر دو عصاره مذكور بيشترين اثر ضددردي را ايجاد مي‌نمايد (05/0P < ) و حداكثر اثر ضددردي 45 دقيقه پس از تزريق هر دو عصاره مشاهده گرديد. به گروه‌هاي كنترل منفي، هگزان و اتانول 96 درصد و به گروه كنترل مثبت، مرفين سولفات با دوز mg/kg10 تزريق شد. سپس با استفاده از روش Tail-flick (6) اثر ضددردي گياه 45 دقيقه پس از تزريق عصاره‌ها با دوزmg/kg 45 و با حجم 5/0ميلي‌ليتر اندازه‌گيري شد و با استفاده از فرمول درصد اندكس ضددردي (AI %) كه در ذيل آورده شده است، محاسبه گرديد (6): 100× Test latency- control latency Analgesia index= Cut off(12sec)- control latency اثر سميت حاد عصاره گياه مذكور نيز به روش LD50 مورد بررسي قرار گرفت. از روش آناليز واريانس و به‌دنبال آن نيومن كولز استفاده شد. اختلاف با 05/0 < P معنادار در نظر گرفته شد. يافته‌ها: نتايج نشان داد كه بيشترين اثر ضددردي مربوط به دوز mg/kg45 مي‌باشد كه در دقيقه 45 پس از تزريق معنادار است (05/0 < P). تزريق نالوكسان (mg/kg5) قبل از تزريق هر دو عصاره موجب كاهش معنادار اثر ضددردي عصاره‌ها از نظر آماري گرديد (05/0P < ) (جدول 1). نتايج اثر سميت حاد، حاكي از آن است كه بيشترين دوز قابل تحمل غيركشنده عصاره‌ها mg/kg400 مي‌باشد. ميزان LD50 معادل 42±480 به‌دست آمد. جدول 1- بررسي اندكس ضد دردي (AI%) عصاره هيدروالكي و عصاره هگزان گياه تاتوره و مقايسه آن با مرفين درصد مهار پس از درمان پيش از درمان دوز گروه‌ها - 67/0±25/5 35/0±20/5 - الكل (كنترل) 03/61 87/0±37/9 68/0±25/5 mg/kg 45 عصاره هيدروالكلي - 25/1±00/5 42/0±15/4 - كنترل هگزان 14/80 06/1±65/10 52/0±20/5 mg/kg 45 عصاره هگزان 38/83 48/1±87/10 25/0±35/5 mg/kg 10 مرفين 97/0 38/1±87/4 37/0±85/4 mg/kg 5mg/kg, 10 مرفين± نالوكسان 69/0 85/0±90/4 22/0±85/4 mg/kg 5 mg/kg, 45 عصاره هيدروالكلي± نالوكسان 2/2 63/0±35/5 18/0±20/5 mg/kg 10 mg/kg, 45 عصاره هگزان و نالوكسان نتيجه‌گيري: آزمايش‌ها نشان داده است كه اگونيست‌هاي موسكاريني قادر به افزايش آستانه درد در موش به‌صورت مركزي هستند و از طرفي باتوجه به گزارش‌هاي ارايه‌شده در مورد تقويت اثر سيستم اوپيوييدي به‌خصوص مورفين به‌وسيله آلكالوييدهاي شبه‌موسكاريني، مي‌توان نتيجه گرفت تركيبات عصاره گياه تاتوره به عنوان منبع غني از آلكالوييدهاي موسكاريني قادر است درد حاد را از طريق مركزي كاهش دهد (7 و 8). باتوجه به اين‌كه نتايج حاصل از آزمايش Tail-flick نشان‌داد كه نالوكسان موجب كاهش اثر ضددردي عصاره مذكور مي‌شود، به‌نظر مي‌رسد اثر تاتوره در تسكين درد حاد به‌واسطه گيرنده‌هاي اوپيوييدي است، زيرا در گروه‌هاي با تجويز نالوكسان كه آنتاگونيست گيرنده‌هاي اوپيوييدي است، اين اثر به‌مقدار زيادي تضعيف شد كه مشابه بازگشت اثر ضد دردي مورفين با نالوكسان بود.