چكيده فارسي :
در چهارچوب جمع‌آوري و شناسايي قارچ‌هاي ماكروسكوپي منطقه زاگرس، نمونه‌هايي از قارچي با رشد كاملا در زير خاك مشاهده گرديد كه به وسيله مردم بومي منطقه از پوشش‌هاي جنگلي دور دست استان چهارمحال و بختياري به عنوان قارچ خوراكي جمع‌آوري مي‌شد. طي نمونه‌برداري انجام شده كه با كمك اهالي محلي و در جنگل‌هاي بلوط منطقه دوپلان و رحيم‌آباد انجام گرفت، مشخص گرديد اندام‌هاي بارده بزرگي از قارچ در اعماق
30-15 سانتي‌متري زير خاك و در كنار ريشه‌هاي بلوط‌هاي مجاور تشكيل مي‌شوند. علايم وجود و تشكيل كلاهك قارچ در زير زمين، به شكل برآمدگي جزيي و ترك‌خوردن خاك در سطح و در كنار درختان بلوط مشخص مي‌شد. به منظور خارج كردن اندام‌هاي بارده قارچ به شكل كامل و سالم، حفره‌هايي به قطر 40 سانتي‌متر و عمق 50 سانتي‌متر ايجاد و كلاهك‌ها به دقت از زير خاك خارج شدند. با توجه
به تشكيل اندام بارده در زير زمين و در زير حجم وسيعي از خاك، معمولا كلاهك‌ها به شكل فشرده و با تغيير شكل بوده و امكان مشاهده تيغه‌ها و تشخيص مقدماتي مشكل
به نظر مي‌رسيد. نمونه‌هاي جمع‌آوري شده به آزمايشگاه منتقل شده و براساس بررسي مشخصات ماكرو-
و ميكرومورفولوژيكي و با استفاده از منابع مختلف بويژه نودسن و وسترهلت(Knudsen & Vesterholt 2008) ، تحت عنوان Agaricus bitorquis (Quél.) Sacc. شناسايي شدند. مشخصات مورفولوژيكي قارچ مذكور به شرح زير است:
كلاهك گوشتي، خشك، به قطر10-4 سانتي‌متر، نيم‌كروي تا محدب بوده و به دليل رشد در زير خاك، امكان بازشدن كامل آن وجود ندارد. سطح كلاهك به رنگ
سفيد تا كرمي بوده و بخش‌هايي از آن به وسيله فلس‌هايي آجري تا قهوه‌اي رنگ به طور منظم پوشيده شده
است. تيغه‌ها درشت، آزاد و در ابتدا صورتي رنگ
هستند كه به تدريج به قهوه‌اي تا قهوه‌اي شكلاتي
تغيير مي‌كنند. پايه گوشتي، قطور، سفت و به ابعاد
40-25 × 60-30 ميلي‌متر بوده و سفيدرنگ مي‌باشد. پايه داراي بقاياي پرده به شكل حلقه غشايي، بزرگ و
به رنگ كلاهك مي‌باشد. حلقه از نوع غلافي شكل
(sheath-like) بوده و به دليل درشتي و شكل خاص، شباهت خاصي به فنجان يا ولوا (volva) دارد. گوشت قارچ سفيد رنگ بوده و پس از برش، تغيير رنگ مختصري
به قهوه‌اي ديده مي‌شود. نقش اسپور (spore print) به رنگ قهوه‌اي شكلاتي است.
بازيديوسپورها شبه‌كروي تا كروي، صاف، به ابعاد 5/5-4 × 5/6-5/4 ميكرومتر و بازيديوم‌ها به اندازه
10-5 × 30-20 ميكرومتر، گرزي شكل و حامل چهار استريگما مي‌باشند. كيلوسيستيديوم‌ها (cheilocystidia) نيز به ابعاد 15-7 × 35-20 ميكرومتر و گرزي شكل ديده مي‌شوند (شكل 1).
نمونه بررسي شده: استان چهارمحال و بختياري، اردل، ناغان، دوپلان، بعد از رحيم‌آباد، 2000 متر، زير خاك
در كنار Quercus sp.، 29/2/1389، آصف و ترابي
(IRAN 14669 F).
اين گونه براي نخستين بار توسط واتلينگ و گرگوري (Watling & Gregory) در سال 1977 از ايران و از سطح خاك معرفي شده است و اين نخستين گزارش از رويش در زير خاك قارچي از گروه قارچ‌هاي آگاريك در ايران
به همراه توصيف مورفولوژيكي گونه A. bitorquis مي‌باشد.
چكيده لاتين :
In the framework of collection and identification of fungi of Zagros mountains (W and SW Iran), specimens of agaric fungi with subterranean development were collected from oak forests in Chaharmahal-va-Bakhtiari province. Native people of Dopolan and Rahimabad used hypogeous fruit-bodies of fungus as edible fungi. Excavation was done and fungal samples were found at 15–30 cm soil depth, near Oak roots. Because underground development and formation of basidiocarps, shape of pilei was abnormal. Samples were identified as Agaricus bitorquis (Quél.) Sacc. (Knudsen & Vesterholt 2008). Morphological characteristics of specimens are as follows:
Pileus 4.0–10 cm, dry, hemispherical to convex, because growth in soil not full expand, surface white
to cream, with brown scales. Lamellae free, at first
pink, at maturity brown to chocolate-brown. Stipe 30–60 × 25–40 mm, equal to tapering to enlarged base, white, annulate with great, membranous and sheath-like annulus. Context white, slightly change to brownish. Spores 4.5–6.5 × 4–5.5 µm, spherical to sub-spherical, smooth, spore print chocolate-brown. Basidia 20–30 × 5–10 µm, club shape. Cheilocystidia 20–35 × 7–15 µm and club shape (Fig. 1).
Specimen examined: Chaharmahal-va-Bakhtiari province, Ardal, Naghan, Dopolan, after Rahimabad, 2000 m, underground, near Quercus sp., 19.5.2010, Asef & Torabi (IRAN 14669 F).
Epigeous form of this taxon has already been reported by Watling & Gregory (1977) and this is the first report of one agaric fungi with subterranean development of basidiocarps in Iran along with morphological description of A. bitorquis.
