اولين گزارش از Bucculatrix ulmifoliae (Lepidoptera, Bucculatricidae) در ايران

First report of Bucculatrix ulmifoliae (Lepidoptera, Bucculatricidae) from Iran

در تابستان سال 1389 ضمن بررسي درختان نارون خسارت ديده در بوستان‌هاي المهدي، شقايق، تسليحات و مجيديه‌ي تهران، لاروها و شفيره‌هاي گونه‌اي از بال‌پولك‌داران متعلق به جنس Bucculatrix جمع‌آوري شدند كه پس از انتقال به آزمايشگاه و خروج حشرات كامل، با نام علمي Bucculatrix ulmifoliae (M. Hering, 1931) شناسايي شدند. تا كنون، پنج گونه‌ي B. ulmella Zeller, 1848، B. pomifoliella Clemens, 1860، B. iranica Deschka, 1981، B. endospiralis Deschka, 1981 و B. pectinella Deschka, 1981 از ايران گزارش شده‌اند كه اولين گونه توسط عبايي در سال 1997 از روي درخت نارون در تهران (1)، گونه‌ي دوم از استان خراسان و از روي سيب (7) و سه گونه‌ي ديگر توسط Deschka در سال 1981 از جنوب ايران به عنوان گونه‌هاي جديد براي دنيا معرفي شده‌اند (2). گونه‌ي B. ulmifoliae براي اولين بار از ايران گزارش مي‌شود و در سال‌هاي اخير در اكثر مناطق تهران خسارت زيادي روي درختان نارون ايجاد كرده است. جنس Bucculatrix داراي پراكنش جهاني بوده و بيش از 220 گونه از آن شناسايي شده است (3) كه از اين ميان بيشتر گونه‌ها در آمريكاي شمالي و اوراسيا (حدود 180 گونه) انتشار دارند (6). B. ulmifoliae در تمام نواحي اروپا، از جمله هلند، آلمان، اتريش، جمهوري چك، مجارستان، ايتاليا، مقدونيه، لهستان، روماني، انگلستان، قسمت‌هاي جنوبي و مركزي روسيه، ساردين، سيسيل، اسلواكي و يوگوسلاوي پراكندگي دارد (4, 5). گستره‌ي بال در نمونه‌ي بالغ 7-6 ميلي‌متر؛ سر در قسمت مياني قرمز و در پهلوها همراه با دسته موي عمودي به رنگ زرد نخودي مايل به سفيد؛ رنگ زمينه‌ي بال جلو زرد نخودي مايل به سفيد كه به طرف قاعده با رنگ قهوه‌اي مايل به قرمز آميخته شده است و يك لكه‌ي قهوه‌اي مايل به قرمز در 3/1 ناحيه‌ي كوستا (costa) و لكه‌ي ديگري كه قبل از راس و به طرف تورنوس (tornus) امتداد يافته و به سمت داخل تا ناحيه‌ي ديسكال (discal) كشيده شده است. در 2/1 ناحيه‌ي دورسوم (dorsum) نيز لكه‌ي قهوه‌اي مايل به قرمز و سياهي وجود دارد كه به طرف داخل داراي فلس‌هاي سياه افراشته است. ريشك‌ها به رنگ زرد نخودي اخرايي كم رنگ؛ بال عقب و ريشك‌هاي آن خاكستري اخرايي هستند. لاروها به رنگ زرد كم‌رنگ بوده و لارو سن اول پس از خروج از تخم با حفر دالان و تغذيه در داخل آن رشد مي‌كند. اين دالان‌ها نزديك به رگبرگ اصلي و زاويه دارند و از فضولات لاروي پر مي‌شوند. لاروهاي سنين بعد در بيرون از دالان از پارانشيم برگ تغذيه مي‌كنند كه در اين حالت برگ‌ها به حالت مشبك در مي‌آيند. حشره زمستان را به صورت شفيره داخل پيله‌اي به طول تقريبي 5/0 سانتي‌متر، در شكاف‌هاي موجود در تنه و برگ‌هاي ريخته شده در اطراف درخت سپري مي‌كند. پيله برخلاف توصيف قبلي (5) خاكستري- سياه نبوده و به رنگ سفيد مايل به كرم است. حشرات كامل در اوايل ارديبهشت ماه سال بعد، از شفيره خارج شده و پس از جفت‌گيري بر روي سطح زيرين برگ‌هاي (نزديك رگبرگ مياني) درخت نارون تخم‌ريزي مي‌كنند. اين آفت در اروپا داراي دو نسل در سال است و نسل دوم معمولاً كم‌رنگ‌تر است (5). اين حشره از لحاظ شكل ظاهري بسيار شبيه به B. ulmella است. با اين تفاوت كه در B. ulmifoliae لكه‌هاي تيره‌ي بال جلو گستردگي كم‌تري دارند و بال جلو كم‌رنگ‌تر به نظر مي‌رسد. با اين وجود، اين دو گونه را مي‌توان به‌راحتي بر اساس ساختار ژنيتالياي نر از يكديگر تفكيك نمود. به‌طوري كه در B. ulmifoliae اونكوس رشد زيادي پيدا نكرده، دولوبي و شكاف بين لوب‌ها U شكل است؛ والوها در مقايسه با B. ulmella تحليل رفته‌اند؛ ادياگوس در زير راس داراي خميدگي 90 درجه، ساقه‌ي ادياگوس كمي در امتداد محور طولي خميده و داراي دو زايده‌ي پستانك مانند در نيمه عقبي است، درحالي‌كه در B. ulmella ادياگوس راست و شبيه چوگان هندي و قسمت عقبي آن عريض‌تر است (5).

During a survey on the damaged elms in Almahdi, Shaghayegh, Taslihat and Magidiyeh parks in the summer of 2010, the larvae and pupae of a Bucculatrix species were collected. After emerging of the adult specimens, they were determined as Bucculatrix ulmifoliae M. Hering, 1931. As far as our knowledge, five Bucculatrix species are reported from Iran so far: Bucculatrix ulmella, 1848 which is reported on elm tree in Tehran region (1), B. pomifoliella Clemens, ?that is collected in Khorasan region on apple tree (7), and the three species namely B. iranica Deschka, 1981, B. endospiralis Deschka, 1981 and B. pectinella Deschka, 1981 which are collected from the south of Iran and introduced as new species by Deschka (1981) (2). This is the first report of Bucculatrix ulmifoliae from Iran. During recent years this species has caused extreme damages on the elm trees in some parts of Tehran. The genus Bucculatrix is cosmopolitan with more than 220 known species (3) mostly (about 180 species) distributed in the North American and Eurasia (6) B. ulmifoliae is widespread in all parts of Europe including The Netherlands, Germany, Austria, Czech Republic, Hungary, Italian mainlands, Macedonia, Poland, Romania, England, south and central parts of Russia, Sardinia, Sicily, Slovakia and Yugoslavia (4, 5). In the adult specimen, wingspan 6–7mm; head reddish centrally with vertical tuft whitish buff at sides; ground color of the forewing whitish buff, suffused reddish brown toward base, with a reddish brown spot on costa at one-third; another reddish brown spot situated before apex extending toward tornus and inwardly to discal area; at one-half of the dorsum a black and reddish brown spot with some raised black scales on its inner side; cilia pale ochreous buff. Hind wing and cilia ochreous grey. Larvae yellowish pale; the first instar mines the leaf and feed inside. The mines filled with black frass, in the angle between the midrib and a major vein. The remaining instars feed externally on the underside eating out windows. In winter, the pupa lies in a cocoon with approximate length of 5 cm in the crevices of the barks and on falling leaves on the ground. The color of the cocoon is creamy-white which is not in agreement with previous report (5) with gray-black cocoon. The adult moths emerge in the early April in the next year and after mating, ova are laid on the leaf underside, close to the midrib of the Elm tree (Ulmus minor from Ulmaceae). In Europe with two generations, those of the second summer brood are paler (5). The moth is extremely similar to B. ulmella superficially. The main differences of these two species are the paler ground color of the forewing in B. ulmifoliae and less extension of the black markings of the forewing in this species. However, they could be separated easily from each other based on the male genitalia. In B. ulmifoliae uncus is no developed and bilobed with a simple U-shaped space between the lobes and valvae are reduced. Moreover, in B. ulmella aedeagus is straight, Indian club-shaped and broader posteriorly, while in B. ulmifoliae is bent at 90° below the tip with slightly curved shaft and two nipple-like projections on posterior half of the shaft (5).