نگاهي تطبيقي به موضوع و متدولوژي "جامعه‌شناسي" آگوست كنت و " علم العمران" ابن خلدون

A Comparative Glance at the Subject,Methodology,

234اين مقاله به بررسي تطبقي مباني نوعي شناخت در زندگي اجتماعي انسان‌ها و جامعه مي‌پردازد؛ كه اگوست كنت (1858-1798 م) عنوان جامعه شناسي را براي آن برگزيد و حدود ششصد سال پيش از آن ابن خلدون درتلاشي مشابه آن را به عنوان "علم عمران" معرفي كرد. آنچه كه معرفت جامعه شناسي را از انواع ديگر معرفت درباره‌ي جامعه هم‌چون ايديولوژي‌هاي اجتماعي و يا فلسفه‌هاي اجتماعي؛ كه تاريخي طولاني در تفكر بشري دارند؛ متمايز مي‌سازد؛ آگاهي به مقوله‌ي "امر اجتماعي" و مطالعه‌ي آن به عنوان "واقعيت اجتماعي "است كه مثلاً دوركيم ازآن سخن مي‌گفت و هدف مستقيم جامعه شناسي نيز شناخت اين واقعيت به همان‌گونه كه" هست "؛ مي‌باشد و نه آن‌گونه كه "بايد" باشد. مولفه‌ي ديگري كه اين نوع معرفت را از ساير انديشه‌هاي اجتماعي متمايز مي‌سازد روش‌هاي مطالعه و بررسي اين "واقعيت "است كه دست‌كم از منظر بنيان گذاران اين علم درغرب مي‌بايستي دراين حوزه نيز به روش‌هاي "علوم جديد " يا علوم طبيعي تمسك جست. اين نوشتار نشان مي‌دهد كه "علم عمران" اگر چه در زمينه‌ي تاريخي فرهنگي كاملاً متفاوتي نسبت به شرايط پيدايي جامعه شناسي در غرب شكل گرفت اما هم به لحاظ هدف و هم به لحاظ روش، تفكر جديدي را در مطالعه‌ي عمران پايه ريزي كرد كه به گفته‌ي ابن خلدون (1406-1332 م)، علمي نوبنياد بود كه مي‌خواست اين واقعيت را نه از منظر ايديولوژي يا با تكيه بر مباني فلسفي بررسي كند بلكه بيشتر با تكيه بر مشاهدات عيني و مقايسه تاريخي پديده‌هاي مربوط به علم عمران را؛ بدان‌گونه كه هستند مطالعه و قانون كلي دگرگوني آن‌ را كشف كند. اما به گمان نويسنده، آنچه كه باعث تكامل نداشتن رويكرد معرفتي ابن خلدون در شرق و رشد جامعه شناسي در غرب گرديد تفاوت‌هاي زمينه‌اي تاريخي اجتماعي فرهنگي بود كه اجازه نمي‌داد رويكرد معرفتي ابن خلدون نسبت به مسايل جامعه مورد پذيرش قرار گيرد و تكامل يابد.