بررسي تطبيقي ديدگاه خلق قرآن و بشري بودن قرآن (رويكرد معتزله و سروش)

A contrastive Analysis of the Idea of the Creation of the Quran and the Idea of Manʹʹs Creation of the Quran ( according to Muʹʹtazililtesʹʹ) and Dr. Soroush

سروش، قرآن را بشري معرفي كرده و كوشيده است با نسبت دادن اين نظريه به معتزله، براي نظريه خود در كلام اسلامي‌، خاستگاهي معرفي كند. وي مدعي است كه باور معتزله به حادث بودن قرآن، به بشري و خطاپذير بودن آن اشاره دارد. هدف اين نوشتار، بررسي اين مدعاست كه آيا نظريه معتزله درباره خلق قرآن، به نظريه سروش درباره بشري بودن قرآن اشاره دارد؟ در اين مقاله، با مراجعه به آثار معتزله، منابع معتبر كلامي و آثار سروش، اطلاعات لازم گردآوري شده سپس، با روش توصيفي ـ‌ تحليلي نظريات معتزله و سروش درباره قرآن تبيين شده و خاستگاه، مباني، ادله و لوازم نظريات آنها ارايه و مورد نقد و بررسي تطبيقي قرار گرفته است. نتيجه اين پژوهش اين است كه ديدگاه سروش با ديدگاه معتزله درباره قرآن از جهات مختلف در تضاد مي‌باشد. بر خلاف نظر سروش، معتزليان، خداوند متعال را خالق بدون واسطه قرآن دانسته و بشري بودن آن را مردود مي‌دانند.

Mr. Soroush holds that the Quran is a human product and in order to support his theory in Islamic theology he attributes this theory to Muʹtazilites. He claims that Muʹtazilites believe that the Qurʹan is something accidental and refers to its being created by man and its fallibility. The present paper tries to examine the question whether or not the Muʹtazilitesʹ theory on the creation of the Qurʹan has anything to do with Soroushʹs theory that the Qurʹan is a human product. First, necessary data have been gathered from Muʹtazilitesʹ works, valid theological resources, and Soroushʹs works, and then, the Muʹtazilitesʹ and Soroushʹs theories on the Qurʹan are expounded. Then the origins, basic fundamentals, arguments, and requisites of their theories are stated, criticized and contrasted. The research findings show that Soroushʹs standpoint on the Qurʹan contradicts, from different sides, that of the Muʹtazilites. Contrary to Soroushʹs view, the Muʹtazilites believe that the Qurʹan has been created by the Most High God and reject that idea that it is a manʹs product.