مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - پيش‌بيني تبخير- تعرق سالانه با كاربرد داده‌هاي هواشناسي در شماري از ايستگاه‌هاي مناطق نيمه‌خشك ايران

چكيده فارسي :

عمده‌ترين عامل مصرف منابع آبي در مناطق خشك و نيمه‌خشك تبخير- تعرق است، لذا آگاهي از روند تغييرات و پيش‌بيني اين فراسنج و ساير فراسنجهاي اقليمي موثر بر آن نقش موثري را در برنامه‌ريزي، توسعه و مديريت منابع آب ايفا مي‌كند. هدف اصلي اين تحقيق در مرحله ي اول بررسي روند تغييرات، در مرحله ي دوم پيش‌بيني ETo سالانه با استفاده از رگرسيون چند متغيره بين فراسنجهاي موثر بر تبخير- تعرق در شش ايستگاه سينوپتيك ايران، شامل مشهد، شيراز، تبريز، كرمانشاه، خرم‌آباد و اروميه مي‌باشد. از آن جايي كه روند فراسنجهاي اقليمي در اقليم‌هاي مختلف متفاوت است، حتي‌الامكان از ايستگاه‌هايي استفاده شده است كه همگي در اقليم نيمه‌خشك و تا حد امكان داراي آمار طولاني ‌مدت مي‌باشند. براي محاسبه ي روند از روش كمترين مربعات خطا بهره گرفته شده است. براي پيش‌بيني تبخير- تعرق كل دوره ي آماري (L) به دو قسمت تقسيم شد: 1- دوره ي (L-5) سال ابتدايي، كه از اين دوره جهت واسنجي ضرايب تابع چند متغيره استفاده شد. 2- پنج سال انتهايي كه براي پيش‌بيني ETo و ارزيابي معادلات رگرسيوني مورد استفاده قرار گرفتند. نتايج بررسي روند نشان داد كه در بيشتر ايستگاه‌ها دماهاي بيشينه، كمينه و تبخير- تعرق افزايش و بارندگي و رطوبت نسبي روند كاهشي داشته‌اند. پيش‌بيني ETo سالانه با استفاده از رگرسيون چند متغيره بطور كلي نشان از توافق خوب بين ETo سالانه ي تخمين زده شده با استفاده از معادله ي پنمن- مانتيت و روش مذكور با خطاي نسبي كم مي‌باشد. مقادير خطاي نسبي در ايستگاه مشهد بين 1/4 –تا 4/2، شيراز بين 6/1– تا 9/0، تبريز بين 5/0 –تا 4/2، كرمانشاه بين 3/2 – تا 7/0، خرم‌آباد بين 1/0– تا 9/2 و اروميه بين 3/2– تا 8/2 محاسبه شدند. بنابراين به آساني مي توان با استفاده از معادلات رگرسيوني تبخير- تعرق را با دقتي مناسب پيش‌بيني كرد