تحليل فراواني و پهنه بندي خشكساليهاي ايران با كاربرد نمايه شاخص استاندارد شده بارش

Drought Frequency Analysis and Zoning of Iran Using the Standard Precipitation Index and the Geographical Information System

در مطالعه حاضر به منظور بررسي خشكساليها از شاخص بارش استاندارد (SPI) در دو مقياس زماني 3 و 12 ماهه و داده هاي بارش 119 ايستگاه واقع در داخل كشور با طول دوره آماري مشترك 32 ساله (1384-1353) استفاده گرديد. نتايج نشان دادند كه تعداد خشكساليها در فواصل زماني كوتاهتر بيش از تعداد آنها در فواصل زماني طولانيتر نيز مي باشند. بررسيها در دوره آماري فوق نشان دادند كه خشكسالي يك ويژگي اقليمي است كه در دوره هاي زماني خاصي به وقوع مي پيوندد. در سالهاي اخير، تكرار خشكسالي در ايران افزايش داشته ولي از شدت آن كاسته شده است. همچنين، مشخص شد كه تكرار خشكساليها در مناطق مركزي، جنوبي، جنوب شرقي و شرقي كشور نسبت به ساير مناطق بيشتر است. در ادامه، با پهنه-بندي خشكساليهاي حاصل از SPI به روش كريجينگ با واريوگرامهاي كروي، نمايي، گوسين و تواني مشخص شد كه در مقياس 12 ماهه، واريوگرام دايره اي و در مقياس 3 ماهه واريوگرام نمايي نتايج قابل قبولي از خود نشان دادند. مقادير جذر ميانگين مربعات خطا (RMSE)، دقت شبيه هاي برازش داده شده (MAE) و انحراف نتايج از مقادير واقعي (MDE) در دوره زماني يك ساله به ترتيب 857/0، 672/0 و 31/0 ميلي متر و در دوره زماني سه ماهه 941/0، 714/0 و 002/0- ميلي متر بود. با توجه به نتايج پهنه بندي به نظر مي رسد كه بخش هاي مركزي، جنوبي و قسمت هايي از شرق كشور از استعداد حساسيت بيشتري نسبت به خشكسالي ها در مقايسه با ساير نواحي ايران برخوردار مي باشند. پهنه بندي خشكساليها در ايران نشان داد كه در مقياس سالانه بيشترين مقدار مساحت كشور در پهنه ي خشكساليها از نوع خفيف بوده است، در حالي كه خشكساليهاي شديد و بسيار شديد، نمود چشمگيري نداشته اند. با عنايت به نتايج حاصله از پهنه بندي، بطور متوسط 61 درصد از مساحت ايران درسالهاي مورد بررسي در پهنه ي طبقات مختلف خشكسالي قرار داشته است