عوامل موثر بر گسترش مدارس در قلمرو عثماني (دوره كلاسيك: سده-هاي 8 ـ10 هجري)

The Effective Factors in the Development of Madrasas in the Ottoman Lands (Classic Period 8-10 A.H.)

مدارس و آموزش مدرسه‌اي در دوره كلاسيك عثماني، هم از نظر كمي و هم از لحاظ كيفي، رشد و پيشرفت چشمگيري پيدا كرد و با تاسيس مدارس صحن ثمان فاتح (875 ق) و سپس مدارس سليمانيه (965 ق)، به اوج شكوه خود دست يافت. بي‌ترديد، عوامل متعددي در بروز اين پديده تاريخي و آموزشي ـ فرهنگي نقش داشتند. نياز دولت عثماني به توسعه تشكيلات ديواني و قضايي و تامين نيروهاي متخصص اين نهادها، موجب اهتمام سلاطين عثماني به تاسيس مدارس متعدد گرديد. ثبات سياسي و اوضاع مساعد اقتصادي، زمينه و امكان سرمايه‌گذاري‌هاي كلان در راستاي گسترش مدارس را فراهم آورد. عوامل ديگري چون رواج سنت وقف، مهاجرت علماي برجسته از ديگر نقاط جهان اسلام به قلمروي عثماني و سياست دولت عثماني در حمايت از تسنّن فقاهتي و مدرسه‌اي به سهم خود، موجب گسترش هر چه بيشتر مدارس در قلمروي عثماني در دوره كلاسيك شد.

Madrasas and Madrasa Education, in terms of both quantity and quality, attained a remarkable progress in Ottoman Classic period, and reached the height of its splendor with the establishing of Fâtih’s Sahn-i Thimân Madrasas(875 A.H) and Sulaymâniyya Madrasas (965 A.H.). Undoubtedly, numerous factors and variables had a role in the occurrence of this historical and the educational- cultural phenomenon in this period in Ottoman lands. The needs of the Ottoman State to develop the administrative and judicial organizations and to provide specialists for these institutions, led efforts of the Ottoman Sultans to establish several Madrasas. Political stability and favorable economic situation provided possibility of large investments in order to expanded Madrasas. Other factors such as Widespreading of Waqf tradition, immigration of well-known scholars from around the Muslim world to Ottoman territory and policy of Ottoman Government in support of the Sunni Islam (tasanun-i fikâhati va Madrasa-yi), for their part, caused the expansion of Madrasas in the Ottoman lands in the classic period.