چكيده فارسي :
واگرايي خاك پديده‌اي است كه طي آن ذرات خاك در اثر تماس با آب به‌صورت شناور در مي‌آيند و بر اثر نيروي حاصل از جريان آب از محيط خارج مي‌شوند. براي شناسايي پتانسيل واگرايي، روش‌هاي آزمايشگاهي متعددي شامل هيدرومتري دوگانه، پين هول، و روش املاح آب منفذي به‌كار گرفته شده‌اند. با اينكه ماهيت واگرايي خاك‌هاي رسي شيميايي است نتايج حاصل از روش‌هاي شناسايي مبتني بر خصوصيات شيميايي خاك‌ها دقيق نيست و با نتايج حاصل از ساير روش‌ها مطابقت ندارد. اين پژوهش به‌منظور ارزيابي و شناخت چگونگي تاثير برخي از آنيون‌هاي غالب موجود در عصاره اشباع خاك‌ها در پتانسيل واگرايي به اجرا درآمده است. به اين منظور، ابتدا نمونه‌هاي خاك با مقادير مختلف كاتيون و آنيون تهيه و آزمايش‌هاي مختلف شناسايي روي آنها اجرا شد. سپس آزمايش‌هاي واگرايي به دو روش ؛ پين هول و روش املاح محلول در آب منفذي (شرارد) روي كليه نمونه‌هاي طبيعي و مصنوعي اجرا شد. نتايج حاصل از آزمايش‌ها و بررسي‌ها نشان داد كه واگرايي خاك پديده‌اي فيزيكوشيميايي است كه در اثر تركيب‌هايي خاص از نوع و ميزان آنيون‌ها و كاتيون‌هاي موجود در خاك به وجود مي‌آيد و براي ارزيابي پتانسيل واگرايي، علاوه بر ميزان و نوع كاتيون‌ها، لازم است به ميزان و نوع آنيون‌هاي موجود در عصاره اشباع خاك نيز توجه شود.
چكيده لاتين :
Soil dispersion is a phenomenon where soil particles float when they are exposed to water and are carried away by the force of seepage. Various laboratory methods, including double hydrometer, Emerson, and pinhole tests and the Sherard chemical method have been used to evaluate soil dispersion potential. Despite the fact that soil dispersion is caused by its chemical composition, the results obtained from the chemical methods, especially from the Sherard method, do not match the results of the pinhole test. In this study, the role of existing anions in the dispersion potential of clayey soils was studied. Natural soil samples were collected from different regions of Iran and artificial soil samples were created by adding different percentages of sodium chloride, sodium carbonate, sodium sulfate, and sodium polyphosphate to a non-dispersive soil. The physical, chemical, and index properties of all samples were determined and the Sherard method and pinhole test were employed to determine the dispersion potential. The results obtained from the tests showed that soil dispersion, which is a physico-chemical phenomenon, was caused by a combination of existing anions and cations in the soil, both in type and quantity. It was also found that the Sherard chemical method did not determine soil dispersion correctly since the role of some anions, especially chloride, was neglected. Among the existing anions in the soil, chloride, as opposed to sodium, acted as a flocculating factor.
