شيخ احمد جام و افسانه كرامات

Sheikh Ahmad Jām and the Fiction of His Charismas

شيخ احمد جام ازجمله عارفاني است كه پيوند شخصيّت و زندگي وي با كرامات سبب شده است كه چهره حقيقي و انديشه وي در لايه‌هايي از خرافات و هاله‌اي از ابهام باقي بماند. علاوه‌بر اين، كرامات منسوب به او موجب نوعي تناقض شخصيتي و انديشه‌اي در وجودش شده است، چنان‌كه فاصله شيخِ جامِ تصويرشده در مقامات ژنده‌پيل تا شيخِ پديدارشده در آيينه آثار او، همان فاصله افسانه تا حقيقت است. اين معمّاها و تناقضات در قلمرو شخصيت و انديشه شيخ، وي را به يكي از بحثانگيزترين چهره‌هاي تاريخ عرفان و تصوّف مبدّل كرده است. در اين مقاله ابتدا با ذكر مقدماتي در تعريف كرامات و اثبات آن، به سير كرامت‌سازي براي مشايخ صوفيه، از جمله شيخ احمد جام، پرداخته‌ايم. سپس با ارايه دلايل و شواهدي، ضمن نشان دادن برخي از كرامات شگفت‌آور مقامات ژنده‌پيل و بررسي صحّت و سقم آنها كوشيده‌ايم به شخصيّت و انديشه‌هاي اصيل و غير‌افسانه‌اي شيخ جام بيشتر نزديك شويم.

Sheikh Ahmad J?m is among the mystics whose interlink of life events and charismatic characters have been a source of misunderstanding their true face. This misinterpretation is sometimes very great; for instance, the distance between the two Sheikh J?m’s pictures, one in Magh?m?t-e Zhende Pil, and the other originated from his works, is as great as the distance between myth and reality. The contradictions and paradoxes related to his character and thought have made him one of the most controversial figures in Persian mysticism. This article, after defining the concept of charisma, briefly deals with Iranian charismatic mystics, and then, referring to some unbelievable charismas of Sheikh Ahmad J?m mentioned in Magh?m?t-e Zhende Pil, brings multiple evidence in order to come as close as possible to the true character of Ahmad J?m.