تعارض ساختاري و تاثير آن در كاركرد سپاه خوارزمشاهي

Structural conflict and its influence on Khwarezmid corps’ function

خوارزمشاهيان با خاستگاه غلامي در روند تكاملي حكومت‌شان به جذب عناصر نظامي، اما با خاستگاه‌هاي متفاوت دست زدند و سعي كردند آنها را به موازات هم با اعمال قدرت از بالا به پايين به خدمت بگيرند. به‌رغم محدود بودن نهاد سپاه در دوره حكومت منطقه‌اي‌ آنها، تعارضات محدود موجود نيز به شورش‌هاي متعدد انجاميد كه اوج‌گيري و تبديل شدن خوارزمشاهيان به قدرتي بزرگ را به تاخير انداخت. اما طي دوره اقتدار اين حكومت روند تعارضات ساختاري در اين سلسله، تسريع شد. اين مقاله درصدد است با بهره‌گيري آزاد از «نظريه تعارض» به روش تحليلي، تاثير تعارض ساختاري نهاد سپاه را، كه از درون دچار فروپاشي شده بود، تحليل و تبيين كند. سلطنت محمد خوارزمشاه گرفتار دوگانگي حاكميت در نهاد دربار و تعارض چندگانه (تعارض سلسله مراتبي، تركيب جمعيتي، مركز و ولايت) در نهاد سپاه شده بود و نفوذ فزاينده و قبضه تماميت‌خواهانه قدرت توسط تركان قنقلي تحت حمايت ملكه مادر، دولت خوارزمشاهي را در ورطه انحطاط و فروپاشي قرار داده بود. عدم طراحي تاكتيك‌هاي جنگي مناسب، عدم مقاومت منسجم و پايدار در برابر مغولان، و متواري شدن سلطان پيش از رويارويي با وجود دارا بودن چند صد هزار سپاهي، نمودهاي عيني اين تعارض ساختاري بود.

The Khwarezmids, with an origin of slavery in their process of evolution, absorbed military elements with different origins and they tried to hire them, parallel to each other, by enforcing (power) from top to bottom. Despite limitations in the corps in their local government, even those small conflicts caused several revolts which delayed the Khwarezmids from growing and becoming a great power. But during the period of power, the structural conflicts of this dynasty were speeded up. In this article we are going to analyze and explain the influence of structural conflicts in the corps which was collapsed from inside – by the free use of the analytic conflict theory. The kingship of Mohammad of Khwarezm was challenged by government duality in the court and multiple conflicts in the corps – hierarchical conflicts, population composition, center and province. Moreover, the increasing influence and the totalitarian manner of Ghanghli Turkish, sponsored by the Queen, led the Khwarezmids to downfall and collapse. Inability to design suitable military tactics, failure to resist coherently and stably in front of Mongols and also the escape of Shah before the confrontation with the enemy – despite having several hundred thousands of corps – are the obvious signs of such a structural conflict.