رسوب شناسي و ژيوشيمي نهشته هاي پلاياي جازموريان

Sedimentology and sedimentary geochemistry of Jazmurian playa

درياچه هاي فصلي يا پلاياها به دليل قرار گرفتن در مناطقي با توپوگرافي پست در نواحي خشك و بياباني با سيستم بادهاي قوي و نيز وجود ذرات دانه ريز و جدا از هم، منشا مهمي براي رسوبات بادي و طوفان هاي گرد و غبار به شمار مي آيند. پلاياي فصلي جازموريان (هامون جازموريان)، درياچه اي فصلي با حوزه آبريز بسته بوده، در جنوب شرق ايران واقع شده است. اين پلايا در10 سال گذشته به دليل خشكسالي هاي پياپي كاملاً خشك بوده است. در اين مطالعه، 26 نمونه رسوب سطحي جهت مطالعات رسوب شناسي و ژيوشيمي رسوبي از پلاياي مذكور برداشت گرديد. نمونه ها در آزمايشگاه مورد آناليزهاي دانه بندي، كلسيمتري، آناليز عنصري، كاني شناسي و شناسايي نوع كاني هاي رسي قرار گرفت. بررسي هاي رسوب شناسي نشان دهنده اين است كه رسوبات بيشتر در اندازه سيلت و رس بوده، مي توانند به وسيله باد و طوفان ها براي مسافت و مدت زمان زيادي حمل گردند. از مهمترين تيپ هاي رسوبي، انواع گل و گل ماسه اي مي باشند. مهمترين كاني هاي تشكيل دهنده رسوبات نيز به ترتيب كلسيت، كوارتز، فلدسپات و هاليت هستند. توزيع كاني ها در پلايا داراي الگوي منظمي است. كاني هاي رسي مونتموريلونيت، كلريت و ايليت كاني هاي اصلي رسي بوده و كايولينيت به عنوان كاني فرعي و به صورت درجازا در پلايا وجود دارد. بر اساس مطالعات ژيوشيمي رسوبي براي عنصر، دو منشا اصلي آواري شامل سنگ هاي آذرين، آميزه هاي رنگي و نيز رسوبات تبخيري را مي توان نام برد. عناصر كلسيم، استرانسيوم و سديم بيشتر به صورت شيميايي در پلايا ته نشين مي گردند. با توجه به وضعيت مورفولوژيكي و اقليمي و ويژگي هاي رسوب شناسي، پلاياي جازموريان منشا مهم رسوبات بادي و طوفان هاي گرد و غبار در جنوب شرق ايران و حتي جنوب غرب آسيا مي باشد.

Playa lakes are an important source for aeolian and dust storm sediments, because of their location in low land, arid and desert regions with strong wind systems and existence of fine and unconsolidated sediments. Jazmourian playa (Hamun Jazmourian) is an ephemeral lake with a large catchment has located in the Southeast of Iran. During the last 10 years, the playa was dried because of drought. In this study, 26 surface sediment samples were taken for sedimentology and sedimentary geochemistry analysis. Sieve for the samples, laser, calcimetry, mineralogy, morphoscopy, morphometry and chemical analyses have been done. Results show that the sediments with the size of silt and clay are dominated which are potentially suitably for wide distance and long time transportation. The most important minerals are calcite, quartz, feldspar and halite. Distributions of minerals in playa have a regular pattern. Montmorilonite, chlorite and Illite are the major clay minerals whereas Kaolinite is the minor one which is autogenic. Sedimentary geochemistry results show there are two main debris sources for the elements including igneous, ophiyolite omelange, and evaporate sediments. Elements Ca, Sr and Na mostly precipitate by chemical process in the playa. Because of morphology, climatology and sedimentology conditions, the Jazmuriyan playa is an important source of aeolian sediments and dust storm in the southeast of Iran and southearn Asia.