بررسي اثرات توسعه كشاورزي و بهره برداري از منابع آب زيرزميني در بيابان زايي منطقه طشك (استان فارس)

Evaluation of the agricultural development and groundwater use on desertification in Tashk region, Fars province

بخش وسيعي از كشور ايران را نواحي اقليمي خشك و نيمه خشك در بر مي گيرد. در اين مناطق به دليل كمبود بارندگي، كشاورزي متكي به آب هاي زير زميني و آبياري است. بهره برداري بيش از حد از منابع آب زيرزميني و روش هاي نادرست آبياري مي تواند پيامد هاي منفي از جمله افت سفره هاي زير زميني و تخريب كيفي منابع آب و شوري زايي را به دنبال داشته باشد. هدف اصلي اين تحقيق تعيين شدت بيابان زايي ناشي از تخريب منابع آب و كشاورزي، در اراضي منطقه طشك در استان فارس مي باشد. در نمونه برداري معيارها و شاخص هاي مورد بررسي به روش آماري طبقه بندي تصادفي، در رخساره هاي تحت امر كشاورزي استفاده شد. روش امتياز دهي و ارزيابي شاخص هاي بيابان زايي در تحقيق حاضر مدل ايراني IMDPA مي باشد، سپس با محاسبه ميانگين هندسي امتيازها در محيط نرم افزاريArc GIS نقشه هاي وضعيت فعلي بيابان زايي مربوط به هر شاخص و معيار تهيه شد. در پايان با تلفيق لايه ها و نقشه ها، نقشه نهايي شدت بيابان زايي و كلاس مربوطه تعيين گرديد. نتايج نشان داد كه ارزش عددي وضعيت فعلي بيابان زايي براي كل منطقه بر اساس دو معيار مورد بررسي در حدود 61/2 مي باشد كه بر اساس جدول طبقه بندي شدت بيابان زايي، شديد برآورد گرديد. از ميان دو معيارمورد بررسي، معيار آب با متوسط وزني 92/2 تاثير بيشتري نسبت به توسعه كشاورزي با ميانگين وزني 4/2 در بيابان زايي منطقه دارد.

Arid and semi-arid climates cover a large part of Iran. In this areas, agricultural activities depend on irrigation and groundwater. Extra use of groundwater resources and incorrect irrigation methods has caused salinization and water table draw down and depletion of groundwater resources. The objective of this research is assessment of desertification using water and soil degradation indices due to agriculture activities in Tashk region of Fars province. After sampling and evaluation of indices, randomized statistical classification applied and then geometrical averages of points using Arc GIS software are calculated. Finally with combination of different data layers, the final map of desertification intensity of the study area is prepared. Results show that numerical value of current desertification status based on the twp indices is 2.61 that can be grouped in to high intensity of desertification category. Between two indices, water index with an average weight of 2.9 has more effects on desertification than agricultural development with an average weight of 2.4 in this area.