تعيين رژيم غذايي دام با دو روش مشاهده اي شمارش لقمه و ثبت زمان مصرف در مراتع مناطق خشك (مطالعه موردي: مراتع ندوشن استان يزد)

Determination of diet selection of livestock with direct observation technique,bite-count and time recording in arid rangelands (Case study: Nodoshan rangelands of Yazd province)

بخش وسيعي از مراتع ايران در مناطق خشك و استپي واقع شده است و دامداري و پرورش دام در اين مناطق رايج مي باشد. بنابراين بررسي و شناخت رژيم غذايي دام در مناطق خشك امري ضروري است. به‌ منظور تعيين رژيم غذايي گوسفند و بز در مراتع خشك يزد از روش مشاهده مستقيم شمارش تعداد لقمه و ثبت زمان مصرف علوفه استفاده شد. به اين صورت كه حداقل 6 راس از هر نوع دام (گوسفند و بز) از فاصله 50 تا 80 سانتي متري از هر دام در يك گله محلي در سه دوره از يك فصل چرا (ابتداي فصل چرا- اواسط فصل چرا- انتهاي فصل چرا) در مرتع ييلاقي، علامت‌گذاري شده و در يك دوره زماني 15دقيقه‌اي تحت ‌تعقيب قرار گرفتند. تعداد لقمه‌هاي خورده شده توسط دام و زمان صرف شده بر روي هر گياه به تفكيك فرم هاي رويشي مختلف (گندميان، پهن‌برگان علفي، و بوته‌ها) ثبت گرديد. براي مقايسه تركيب رژيم غذايي دام بر حسب فرم رويشي گياهان، براي هر نوع دام در هردوره چرايي از آزمايش فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي استفاده شد. درطول دوره چرا بالاترين درصد تعداد لقمه گرفته شده و درصد زمان مصرف علوفه براي هر دو نوع دام به بوته ‌ها اختصاص يافت و تغيير در رژيم غذايي دام ها در طول دوره چرا وجود نداشت. بوته‌اي ها براي بز و گوسفند در كل دوره چرا داراي شاخص رجحاني بالاتر از يك بودند كه نشان‌دهنده بالا بودن ميزان خوشخوراكي آنها است. فرم رويشي گندميان و پهن برگان داراي شاخص رجحاني پايين و كمتر از يك بودند. تشابه بين رژيم غذايي دو نوع دام بالاتر از 76 درصد مي باشد بنابراين رژيم غذايي گوسفند و بز در اين مرتع براساس فرم رويشي گياهان يكسان است. همچنين بين دو روش ثبت زمان مصرف و شمارش لقمه اختلاف معني‌داري وجود نداشت (05/0 p < ) و در طول دوره چرا بيش از 75 درصد تشابه داشتند اما چون روش شمارش تعداد لقمه با حداقل وسايل و امكانات قابل اندازه‌گيري است لذا بر روش ثبت زماني ارجحيت دارد.

Arid and semi-arid rangelands cover a large part of Iran. Identifying of diet selection by livestock is very important for grazing management of arid rangelands. To determine diet of sheep and goats in the arid rangelands of Yazd, direct observation technique (bite-count and time recording) were employed in a mixed herd of local herders. A least 6 animals (sheep and goat) were marked and chased from distance of 50 to 80 cm for the period of 15 minutes. The number of bits taken and time spent for the important range spent forms (grasses, forbs, and shrubs) were recorded for early, mid-, and late grazing periods. Factorial experiment of randomized complete design was used to compare different growth forms for each kind of animal in the three grazing periods using the counted bits and time recording. Diet variation were similar for sheep and goat (p < 0.05). In general, the highest percent of bite-count and time recorded were related to brushes and there wan no any changes in diet selection during the grazing periods. Brush’s preference index was more than one but this index for grasses and forbs were less than one. These results show that the brushes have higher palatability. Similarity Index of diet selection by sheep and goat were more than 76%. Therefore, diet selection by sheep and goat are similar in this rangelands. Also, variation of counted bits and time recording were similar and Similarity Index by bite-count and time recording were more than 75%. However bite-count method is estimated by a limited tools and resources, therefore, it has preference to time recording methods.