نشانه شناسي قدرت در پيكرنگاري هاي فتحعلي شاه قاجار

Fath_Ali Shah Qajar, Royal Figurative Paintings:A Semiotic approach

يكي از تحولات سياسي و فرهنگي كه در دوران صفويه در ايران آغاز شده بود، ارتباط با فرهنگ و هنر غرب بوده، اين ارتباط فرهنگي و هنري موجب ظهور مكتب نقاشي پيكرنگاري درباري قاجار شد. اين مكتب از دوران زند آغاز به تكوين كرد و در سايه حمايت فتحعلي شاه قاجار به اوج رسيد و با پايان سلطنت وي رو به افول گذاشت. در اين پژوهش به خوانش سه اثر از آثار شاخص پيكرنگاري درباري دوران فتحعلي شاه با رويكرد نشانه شناسي مي پردازيم، به اين صورت كه ابتدا اجزاي متن را تحليل و عناصر ديداري اثر را كه همانند دال عمل مي كنند تبيين مي كنيم، سپس به بررسي مضموني و معنايي آثار مي پردازيم. هدف از تحقيق پيش رو، بررسي نشانه هاي تصويري موجود در سه اثر از مكتب پيكرنگاري قاجار است تا بتوان به خوانشي نوين از اين آثار دست يافت و گستره معاني و اهداف آن را بررسي و كنكاش كرد و در اين راستا به پرسش هايي از اين دست پاسخ داد: آيا يكي از مهم ترين اهداف پيكرنگاري هاي دوران فتحعلي شاه قاجار گفتمان قدرت است؟ آيا اين آثار نقاشي كاركرد اسطوره سازي داشته اند؟ شيوه تحقيق، روش تحليل محتواي متن و نشانه شناسي مبتني بر آن و هم چنين روش توصيفي است. نتيجه حاصل از خوانش اين سه اثر پيكرنگاري دوره فتحعلي شاه را كه نمونه هايي از متن تصويري هستند، مي توان كاركرد سياسي و تبليغي اين آثار برشمرد. يافته هاي تحقيق مبيّن آن است كه اهداف اصلي آفرينش اين آثار گفتمان قدرت است، يعني از رمزگان فرهنگي در جهت ايجاد گفتمان سياسي و قدرت استفاده شده است و هدف از اين گفتمان قدرت، تلاش در خلق يك شخصيت اسطوره اي از فتحعلي شاه بوده است.