بررسي فواصل كاشت سه گونه درخت و درختچه نيامدار، به‌صـورت ديم، خالص و آميخته در تپه‌هاي ماسه‌اي خوزستان

به‌منظور بررسي مناسبترين فاصله كاشت سه‌گونه از نيامداران درختي و درختچه‌اي در حالتهاي خالص و آميخته، اين پژوهش در بهمن ماه سال 1379 بر روي تپه‌هـــاي ماسه‌اي و ماسه‌زار بستان به‌مدت پنج سال در شرايط بدون آبياري به‌‌اجرا درآمد. انتخاب گونه‌ها با توجه به «چند منظوره بودن» آنها از نظر تغذيه دام، تقويت و حفاظت خاك در عرصه‌هاي ماسه‌زار و در عين حال سازگار با شرايط ديم در اين عرصه‌ها انجام گرفت. در اين راستا تعداد سه گونه درختي و درختچه‌اي Prosopis juliflora، Acacia farnesiana و A. victoriae انتخاب و در قالب طرح آماري بلوكهاي تصادفي يكبار خرد شده، در سه تكرار به‌اجرا درآمد. فواصل كاشت گونه‌ها در سه سطح «3×3، 4×4 و 5×5 متر» به‌عنوان تيمار اصلي و كاشت گونه‌ها به‌صورت «خالص» و «آميخته 50%» در شش سطح به‌عنوان تيمار فرعي در نظر گرفته شد. بلوكها عمود بر جهت باد غالب منطقه قرار گرفتند. در نخستين مرحله با توجه به چند منظوره بودن اهداف طرح، مولفه‌هاي درصد بقاي، قطر تاج پوشش گونه‌ها و ارتفاع نهالها و اثرات متقابل آنها بر يكديگر مورد بررسي قرار گرفت. نتايج بررسيها در پايان سال پنجم (1384) پس از محاسبه تجزيه واريانس و مقايسه ميانگين‌ها به روش دانكن نشان داد كه گونه P. juliflora از لحاظ بقاي (73 درصد) نسبت به دو گونه برتري داشته است و بعد از آن گونه A.victoriae با 62 و سپس گونه A. farnesiana با 23 درصد قرار گرفت. حداكثر رشد متوسط ارتفاعي نيز به گونه درختي P. juliflora در كشت خالص با 9/4 متر و بعد از آن به گونه‌هاي A.victoriae و A. farnesiana به ترتيب با 69/3 و 84/1 متر اختصاص داشته است. همچنين حداكثر قطر تاج نيز به گونه P. juliflora در كشت آميخته با گونه A. farnesiana با 28/5 متر و حداقل آن مربوط به گونه A. farnesiana در همه تيمارها با 9/1 متر به‌دست آمد.

In order to select the optimum interplant distance and determination the best species for biological sand dune fixation, this study was carried out on sandy hills of (Khouzestan province) located in southwest of Iran. There are about 350,000 ha of sandy dunes and sandy lands in Khouzestan. During the past 40 years, different physical, chemical and biological operations were applied to stabilize these lands and the results were all satisfied. This experiment was conducted in 1999 under rain fed conditions and statistical method of split plots and Fully Randomized Design Complete Blocks, with three replicates. The main treatments consisted of three levels of spacing (3×3m, 4×4m and 5×5m), and the secondary treatments consisted of three species (Prosopis juliflora, Acacia victoriae and A. farnesiana) in form of pure and mixed (50%) in six levels. The measured characteristics were: survival, mean height, crown diameter and the effect of interplant distance. In this study, a petroleum mulch cover was applied to stabilize the sandy dunes against wind erosion. After five years, the data were analyzed. The results showed that the greatest survival rate belonged to the species of P. juliflora and A. victoriae with 73 and 62 percent, respectively. The species of P. juliflora attained to the highest mean height in pure plantation with 4.9 meter followed by A. victoriae and A. farnesiana with 3.69 and 1.84 meters respectively. The highest crown diameter (5.28 m) achieved by P. juliflora in mixed plantation with A. farnesiana and the least (1.9 m) in all treatments was measured by A. farnesiana.