مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - مقايسه نرخ‌هاي گشتاور لرزه‌اي، زمين‌شناسي و ژيودتيك در البرز مركزي

چكيده فارسي :

برآورد نرخ گشتاور روشي به نسبت نوين در بررسي ميزان فعاليت‌هاي زمين‌ساختي مناطق مختلف به شمار مي‌رود و زمينه‌اي را براي تلفيق روش‌هاي مختلف فراهم مي‌كند. نرخ گشتاور در واقع بيانگر ميزان انرژي است كه در سامانه‌هاي دگرريختي وجود دارد. براي تعيين نرخ گشتاور سه روش متفاوت وجود دارد كه هريك از ديدگاهي خاص، تحرك و پويايي زمين‌ساختي يك منطقه را بيان مي‌كنند. اين سه روش عبارتند از: روش ژيودتيكي (نقشه‌برداري)، لرزه‌اي و زمين‌شناسي. روش ژيودتيكي كه بر مبناي تانسور نرخ كرنش (استرين) به دست آمده از داده‌هاي ژيودتيكي تعيين مي‌شود، نمايانگر ميزان دگرشكلي (اعم از لرزه‌اي و غير‌لرزه‌اي) است كه در حال حاضر در منطقه رخ مي‌دهد. نرخ گشتاور لرزه‌اي كه بر اساس كاتالوگ‌هاي زمين‌لرزه‌هاي تاريخي و دستگاهي به دست مي‌آيد نشان دهنده مقدار انرژي است كه به صورت لرزه‌اي و در طي وقايع لرزه‌اي موجود در كاتالوگ‌هاي زمين‌لرزه‌اي منطقه آزاد شده و نرخ گشتاور زمين‌شناسي كه با استفاده از ويژگي‌هاي هندسي گسل‌‌ها به‌دست مي‌آيد، توانايي بالقوه گسل‌‌ها در آزاد ساختن انرژي الاستيكي ذخيره شده در آنها را آشكار مي‌كند. براي منطقه البرز مركزي نرخ گشتاور ژيودتيك، نرخ گشتاور لرزه‌اي (بر مبناي داده‌هاي زمين‌لرزه‌هاي تاريخي و دستگاهي) و ميزان نرخ گشتاور زمين‌شناسي برآورد شده است. بالاترين ميزان نرخ گشتاور در منطقه مورد مطالعه مربوط به روش ژيودتيكي (Nm/yr 8.83*10 19) و سپس نرخ گشتاور زمين‌شناسي (Nm/yr 0.12*10 19 ) و در نهايت كمترين ميزان، مربوط به نرخ گشتاور لرزه‌اي (Nm/yr 0.046*10 19-8.83*10 19 ) است. با توجه به پراكندگي كانون سطحي زمين‌لرزه‌ها، بيشترين انرژي لرزه‌اي آزاد شده در بخش‌هاي جنوبي البرز مركزي است كه با توجه به بالا بودن نرخ گشتاور ژيودتيك و زمين‌شناسي در بخش‌هاي شمالي به نظر مي‌رسد بخش‌هاي شمالي البرز مركزي داراي پتانسيل لرزه‌خيزي بالاتري باشند.