كاربرد شاخص‌هاي گزينشي در اصلاح عملكرد دانه ارقام برنج (.Oryza sativa L)

The application of selection indices on improvement of grain yield in rice (Oryza sativa L.)

عملكرد دانه و بسياري از صفاتي كه در گياهان و جانوران داراي اهميت اقتصادي مي‌باشند، به صورت كمي به توارث مي‌رسند كه از روش انتخاب مستقيم پيشرفت چنداني در آنها حاصل نمي‌شود. بنابراين از موثرترين روش‌هاي انتخاب غيرمستقيم جهت بهبود عملكرد دانه به همراه صفات موثر بر آن، استفاده از شاخص‌هاي انتخاب مي‌باشد. در اين پژوهش، شش رقم برنج در سال 1384 به صورت يك طرح داي‌آلل يك طرفه با يكديگر تلاقي داده شدند. در سال 1385 والدين و نتاج آنها در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار كشت و 22 صفت در آنها اندازه‌گيري شد. روي اين صفات تجزيه رگرسيون گام به گام انجام گرديد و 7 صفت: انتخاب شد و در تخمين شاخص‌هاي انتخاب استفاده شد. برآورد پنج شاخص گزينشي مختلف براساس دو شاخص بهينه و پايه نشان داد كه گزينش بر مبناي صفاتي نظير تعداد خوشه در بوته و تعداد دانه پر در خوشه (كه به عنوان صفات موثر بر عملكرد دانه در تجزيه عليت مشخص شدند)، با توجه به ضرايب رگرسيون گام به گام و اثرات مستقيم فنوتيپي (ضرايب رگرسيون استاندارد) آنها به عنوان ارزش‌هاي اقتصادي، مي‌توان به شاخص‌هاي برتر و مناسب جهت اصلاح جمعيت دست يافت. بعلاوه نتايج اين تحقيق نشان داد كه استفاده از هر دو شاخص بهينه و پايه، پيشرفت ژنتيكي تقريباً مشابهي براي صفات مورد مطالعه ارايه مي‌دهند. معذالك استفاده از شاخص پايه به دليل سهولت محاسبات و تفسير نتايج بر شاخص بهينه ارجحيت داشته و پيشنهاد مي‌گردد.

Grain yield and most of traits that have economic important in plants and animals, herited as quantity and using direct selection method have not large progress. So one of the most effective methods indirect selections as improve grain yield with trait effective on it, is using of selection index. In this research, six rice cultivars were crossed in half diallel design in 2005. In the next year, parents and their progenies were grown in a randomized complete blocks design with three replications and 22 traits were measured. Stepwise regression was done for 22 trait and 7 following traits were selected: number of panicles/plant, number of grains per panicle, 1000-grain weight, spikelt width, number of spikelts/panicle and plant height and used to estimation of selection indices. Index selection is one of the most effective indirect selection methods for improving grain yield and other important traits. Estimating five different selection indices based on optimum and base indices indicated that selecting for number of panicles/plant and number of grains per panicle by using their stepwise regression and path direct coefficients as economic weights would be a suitable selection criterion for improving of population. Moreover, this study showed that both optimum and base indices presented the same genetic advance for traits studied. The base index, however, is much easier to evaluate than the optimum index, and is recommended.