نقش نظريه افلاك در آراء فلسفي فيلسوفان اسلامي

يكي از مسلماتي كه در برخي از مباحث و آراء فيلسوفان مسلمان، نقش برجسته يي ايفا كرده است، نظريه افلاك با محوريت زمين ميباشد. اين نظريه، تاثيرات چشمگيري در برخي از آراء مهم فيلسوفان اسلامي داشته است؛ بگونه يي كه فيلسوفاني همچون فارابي و ابن سينا بمنظور تفسير نحو صدور افلاك و نفوس آنها، به انطواي جهات سه گانه در هر يك از عقول بالاتر از عقل دهم معتقد شدند و براساس آن، نحوه صدور عقل پايينتر و جسم و نفس فلكي را تفسير نمودند.همان فيلسوفان با توجه به تعداد افلاك و زمين مستقر در مركز آن، تعداد عقول طوليه را در عدد ده منحصر دانستند و شيخ اشراق نيز با توجه به همين افلاك و كواكب موجود در برخي از آنها، به تكثر بيشمار عقول طوليه معتقد شد. ربط حادث به قديم و متغير به ثابت نيز از جمله مسائلي است كه فيلسوفان اسلامي(بويژه فيلسوفان مشائي و اشراقي) در تفسير و توجيه آن، به حركت دوري افلاك متوسل شدند و حكماي حكمت متعاليه نيز هرچند مسئله مذكور را با تمسك به حركت جوهري حل و هضم نمودند، اما تاثير حركات دوري افلاك در عالم تحت قمر را بكلي انكار ننمودند. فيلسوفان اسلامي در تفسير رويا نيز بنحو موثري از نظريه افلاك استفاده نمودند. آنها افلاك و نفوس فلكي را الواح و مخزن ادراكات جزئي دانسته و رويا و اطلاع از امور غيبي را محصول ارتباط و اتصال نفوس انساني با نفوس فلكي ميدانند. افزون بر آن، برخي از اين فيلسوفان (سهروردي) مسئله تذكر و يادآوري امور فراموش شده را از طريق همان ارتباط با مخزن علوم جزئي يعني نفوس فلكي ميسر ميدانند. مسئله معاد جسماني برخي از نفوس بشري نيز از جمله مسائلي است كه برخي از فلاسفه مسلمان با تمسك به اجسام فلكي به تفسير آن پرداخته اند و بر اين باور بوده اند كه نفوس جاهله با پيوستن به اجرام فلكي، عقايد و كارهاي دنيوي خود را تخيل نموده و بدينطريق به لذت يا الم خيالي دست مييابد. تفسير و تشريح مسائل مذكور و نقد و بررسي رويكرد فيلسوفان اسلامي در اين زمينه، موضوع و وظيفه يي است كه اين مقاله بعهده گرفته است .