ديدگاه ابن سينا و ملاصدرا در تبيين موضوع فلسفه و تمايز آن با ساير علوم

علم بودن يك علم مرهون انسجام مسائل و انسجام مسائل در گرو عاملي وحدت آفرين است. اغلب حكما اين عامل وحدت آفرين را موضوع علم خوانده و موضوع را ملاك تمايز علوم از يكديگر دانسته اند. پرسش اصلي تحقيق حاضر، بررسي ديدگاه ابن سينا و ملاصدرا در تعيين موضوع فلسفه و تمايز آن از ساير علوم است. چنانكه در منطق آمده، موضوع هر علم چيزي است كه از عوارض ذاتي آن علم بحث ميكند؛ بتعبير ديگر، محمولات مسائل علم از عوارض ذاتي آن است. ازاينرو بين موضوع هر علم و مسائل آن رابطه تنگاتنگي برقرار است. طبق ديدگاه ابن سينا و ملاصدرا، موضوع فلسفه ـ در مقام تعريف ـ «موجود بما هو موجود» است و مسائل آن نيز از عوارض ذاتي وجود است. اما نه تنها دليلي بر اثبات اين مطلب نيست، بلكه در تمام تحقق پاره يي از مسائل موجود در آثار اين دو فيلسوف منطقاً از مسائل اين فن بشمار نمي آيند؛ از جمله مباحث نفس، معاد، نبوت و امامت. تطبيق قواعد منطقي علم شناسي بر همه آنچه بعنوان مسائل فلسفي مطرح است، بسيار چالش برانگيز است؛ چرا كه در مقام تعريف مسائل فلسفي بايد از عوارض ذاتيه «موجود بما هو موجود» باشند اما در مقام تحقق به مشكل برخورده و بنظر ميرسد در برخي از مسائل فلسفي اين نكته رعايت نشده است. ازاينرو شكافي ميان مقام تعريف و مقام تحقق فلسفه، بوجود مي آيد كه بايد براي پر كردن اين شكاف تلاشهايي انجام شود. از جمله اينكه اگر بخواهيم فيلسوفانه به اثبات عقايد خود بپردازيم، ميتوانيم آن را در علمي جداگانه يا در فلسفه هاي مضاف بررسي كنيم. ازاينرو هيچ منعي بنظر نميرسد كه حوزه هاي گوناگون فلسفي را با شعاعهاي متفاوت تعريف كرده و با قراردادن موضوعات متفاوت و التزام به قاعده عوارض ذاتيه به فلسفه هاي اخص و اعم دست يافت.