ژيوميتولوژي: علوم زمين و فرهنگ شفاهي «نمونه‌هايي از شمال غرب ايران»

زمين شناسي و پيكرشناسي زمين بر جامعه، تمدن و تنوع فرهنگي تاثير داشته‌اند. اين تاثير با توجه به ميزان توسعه در هر جامعه‌اي متفاوت خواهد بود. در گذشته، انسان‌ها روابط نزديكي با محيط طبيعي خود داشتند و در راه تلاش براي شناخت و درك چشم‌اندازها و فرايندها از اسطوره، داستان و افسانه‌ها كمك گرفته‌اند. استفاده از اسامي مانند شيطان، اژدها و جن براي دره‌ها، كوه‌ها و غارها را مي‌توان در نقاط متفاوت كره زمين و در فرهنگ‌هاي مختلف مشاهده كرد. علاوه بر اين انسان سعي كرده است فرايندها و فرم‌ها را بر اساس درك خود از طبيعت، تشريح كنند. اسامي به كار رفته براي عناصر غير زنده‌ي طبيعت، در چهارچوب زمين شناسي فرهنگي قرار مي‌گيرد. بخشي از فرهنگ مربوط به پديده‌هاي زمين شناسي با اعتقادات مذهبي مردم و متافيزيك ارتباط دارد. بعضي از اين اسامي براي عناصر نسبتاً استاتيك (مانند كوه‌ها)، فرايندهاي ديناميك (مانند چشمه‌هاي تراورتن ساز) و فسيل‌ها استفاده شده‌اند. تعدادي از اين اسامي اسطوره‌ها و داستان‌ها، اطلاعات با ارزشي را درباره زلزله‌ها، سونمي، سيل‌ها و غيره ارايه مي‌دهند و داده‌هاي مهمي را براي درك تاريخ زمين شناسي، روند تحولات پيكرشناسي و تغييرات اقليمي را فراهم مي‌كند. در اين تحقيق، ارزش‌هاي ژيوميتولوژيكي سه چشمه داراي املاح آهكي در شمال غرب ايران (تكاب، زنجان و قروه) مورد بررسي قرار گرفته است. استفاده از نام اژدها براي پشته‌هاي سنگي نشان دهنه‌ي آن است كه در اين مناطق در گذشته چشمه‌هاي پر آب و احتمالاً آرتزين وجود داشته است. اين‌گونه سايت‌ها، از ديدگاه جذب ژيوتوريست‌ها، بويژه در مناطق روستايي اهميت زيادي دارند.