كليدواژه :
ريزمغذي , آهن , روي , گندم
چكيده فارسي :
باافزايش سريع جمعيت جهان، سو تغذيه ريز مغذي ها كه حاصل توسعه سيستم هاي كشت و انقلاب سبز در كشورهاي در حال توسعه بوده، شدت يافته است. در بين كمبودهاي ريزمغذي هاي گزارش شده در سراسر جهان، آهن(Fe) و روي(Zn) عمده ترين و مهمترين عناصر هستند. مشكل كمبود آهن و روي با معرفي ارقام پر محصول حاصل از انقلاب سبز غلات شدت گرفته است. استفاده از ارقام زراعي با قدرت بالاي جذب و ذخيره سازي ريزمغذي ها يكي از راه هايي است كه مي تواند درافزايش بازده ريز مغذي محصولات كشاورزي كاربرد داشته باشد، اگرچه به اين راهكار تاكنون اهميت داده نشده است. در اين تحقيق 10 رقم گندم نان در قالب يك آزمايش فاكتوريل اسپليت پلات با طرح پايه بلوك هاي كامل تصادفي در سه تكرار از لحاظ ميزان جذب و ذخيره ريزمغذي هاي آهن و روي دانه و رابطه آنها با عملكرد و اجزاي عملكرد مورد مطالعه قرار گرفتند. در اين آزمايش بيشترين مقدار آهن و روي در دانه دو برابر و در كاه گندم سه برابر مقادير كمترين آنها بوده و وجود تنوع در بين ارقام مورد مطالعه ديده شد. بر اساس نتايج تجزيه واريانس براي تمام صفات مورد مطالعه منابع تغيير آهن، روي، رقم و آثار متقابل آنها معني دار شدند و تاثيرتيمارهاي اعمال شده را در آن صفات نشان دادند. در مقايسه ميانگين ارقام، رقم شيراز داراي حداكثر مقدار آهن دانه و كاه ( 44 ميلي گرم بر كيلوگرم) و رقم كوير حاوي حداكثر مقدار روي دانه و كاه( 48 ميلي گرم بر كيلوگرم) بودند و به عنوان ارقام با ظرفيت ژنتيكي بالا در جذب و ذخيره سازي اين ريزمغذي ها شناخته شدند. در مورد صفات عملكرد دانه و اجزاي آن رقم هامون جز برترين ها بود. همبستگي بين مقدار آهن و روي دانه با عملكرد دانه منفي بود. با توجه به همبستگي مثبت و معني دار مقدار پروتيين دانه با مقادير آهن و روي گياه تاثير واهميت افزايش آهن و روي دانه بر كيفيت پروتيين گندم نتيجه گيري شد. با در نظر گرفتن صفت پروتيين دانه به عنوان متغيير وابسته، سه صفت وزن هزار دانه، مقدار آهن دانه و مقدار روي دانه با ضرايب رگرسيوني مثبت حدود 58 درصد تغييرات بين ارقام را توجيه نمودند. نتايج گروه بندي ارقام با استفاده از تجزيه خوشه اي با روش UPGMA و با فاصله اقليدسي به عنوان معيار تشابه باعث گروه بندي 10 رقم در سه گروه متمايز گرديد.
چكيده لاتين :
The micronutrient malnutrition has been intensified with rapid increasing in people that had conformed with the expansion of green revolution cropping systems in developing nations. Among the micronutrients reported as becoming deficient worldwide, zinc (Zn) and iron (Fe) are the most important elements. The problem of Zn and Fe deficiency has been intensified by the introduction of high-yielding cultivars of the Green Revolution cereals. Using micronutrient-dense staple food crop varieties is one approach that could be used to increase the micronutrient output of farming systems albeit this approach has never been used to date. This experiment was conducted using a factorial split plot based on randomized complete block design with three replications for comparing grain Fe and Zn concentrations and their relationships with yield and yield components on ten bread wheat cultivars. The maximum levels of Fe and Zn were up to two and three times higher than their minimum levels in wheat grain and straw, respectively. The results of analysis of variance showed significantly differences in source of variations, Fe, Zn, cultivar and their interactions. The best cultivar for Fe contents in straw and grain was shiraz and the best cultivar for Zn contents in straw and grain was kavir. This cultivars, shiraz and kavir, were significantly different from the others. The Fe concentration of the best cultivar, shiraz, was 44 mg Fe kg-1 and the Zn concentration of the best cultivar, kavir, was 48 mg Zn kg-1. The cultivar hamon had maximum yield and yield components. There was a negative correlation between grain yield and Fe, Zn concentrations. However, as grain protein and Zn, Fe concentrations appeared to be positively correlated, Zn and Fe concentrations should respond favorably to selection for high grain wheat protein. For deletion of none or less-efficient traits on grain protein, stepwise regression was used and concluded that 58% of variation between cultivars caused by three characters, 1000 grain weight, grain Fe and grain Zn. Using cluster analysis with UPGMA method and the squared Euclidean distance as a measure of the similarity, the cultivars were grouped into three groups.
