زمين شناسي، دگرساني و كاني سازي در ذخيره مس-موليبدن پورفيري"هفت چشمه"

Geology, Alteration and Mineralization of the Haftcheshmeh Cu-Mo Porphyry deposit

كمربند مس ايران عمدتاً منطبق با كمربند ولكانوپلوتونيكي اروميه-دختر مي باشد و با بيش از 2000 كيلومتر طول و40 كيلومتر عرض از شمال غرب تا جنوب شرق ايران گسترده شده است و شامل سنگ هاي آتشفشاني، آذرآواري و نفوذي با خصوصيات كالك آلكالن مي باشد. اين كمربند ميزبان تعداد زيادي از ذخاير پورفيري مس-موليبدن است كه از آن جمله به دو ذخيره بزرگ سرچشمه( با 1200 ميليون تن ذخيره، با 7/0% مس و متوسطppm 250 موليبدن) در جنوب شرق و سونگون (با بيش از 500 ميليون تن ذخيره، با 69/0% مس و متوسطppm 300 موليبدن) در شمال غرب ايران مي توان اشاره نمود. شواهدي وجود دارد كه نشان مي دهد زون ارسباران در شمال غرب ايران و در بخش جنوبي قفقاز كوچك، داراي خصوصياتي متفاوت از كمربند اروميه-دختر است و از لحاظ ساختاري با آن متفاوت مي باشد. اين زون، با جهت شمال غرب-جنوب شرق از منطقه اهر در ايران تا ارمنستان گسترش يافته است. اين كمربند به غير از سونگون و هفت چشمه در اين سوي مرز، ميزبان تعداد ديگري از ذخاير مس پورفيري از جمله ذخاير كاجران و داستاكرت در ارمنستان مي باشد. ذخيره مس-موليبدن پورفيري هفت چشمه يك سوييت ماگمايي است. توده هاي نفوذي موجود در اين منطقه، تركيب متغير از گابرو تا گرانوديوريت دارند. در اين منطقه، توده نفوذي با تركيب گرانوديوريتي در داخل توده سنگ درونگير، با تركيب گابرويي، نفوذ كرده است. با توجه به حفاري‌هاي اكتشافي انجام گرفته، محدوده كاني-سازي هفت چشمه، به صورت يك توده بيضوي شكل با ابعاد 700×500 متر با حداقل عمق 700 متر مي‌باشد. اين ذخيره، داراي زون بندي شاخص سيستم هاي پورفيري (آلتراسيون هاي فيليك، پتاسيك، آرژيليك و پروپليتيك) مي باشد. كاني سازي به دو شكل افشان و رگه-رگچه اي در داخل هر دو توده گرانوديوريتي و گابرويي ديده مي شود. انواع رگچه هاي سيليسي تيپ هاي A وD را مي توان در ذخيره هفت چشمه پورفيري مشاهده كرد. ذخيره هفت چشمه، بدليل داشتن توده پورفيري بارور و فلسيك با تركيب گرانوديوريت، وجود كاني سازي مس_موليبدن، رخداد دگرساني هاي تيپيك ذخاير مس پورفيري، حضور كاني هاي سولفيدي مس و همراهي آن با موليبدن، وجود رگه_رگچه هاي سيليسي فراوان و تشكيل در موقعيت زمين شناسي فرورانشي، يك كانسار تيپيك پورفيري معرفي مي شود.

The Main Copper belt of Iran that corresponds with the Cenozoic Urumieh-Dokhtar magmatic belt (UDMB) extends for over 2000 km, with an average width of 40 Km, from northwest to southeast Iran, and is characterized by dominantly calc-alkaline volcanic, pyroclastic and intrusive rocks. This belt hosts numerous porphyry-type Cu ± Mo mineralization, but notable are two world-class deposits, Sarcheshmeh (1200 Mt of ore at 0.69% Cu and 300 ppm Mo) and Sungun ( > 500 Mt of ore at 0.69% Cu and ~250 ppm Mo) in the southern and northern of the Cu-Au belt, respectively. There are evidences that the northern part of Iran formed on a separate arc related to the southern lesser Caucasusian subduction zone. The arc extends from northwest Iran to Armenia in the north and contains several porphyry-style mineralizations, including Sungun and Haftcheshmeh in Iran and Kajaran and Dastakert in Armenia. The Haftcheshmeh prospect is a magmatic suite. Intrusions composition is vary from gabbro to granodiorite. The granodiorite intrusion has intruded into the intrusion with gabbro composition. Drilling works has indicated an ellipsoid body with 500×700 dimension at the 700m depth. Potassic, phyllic, propylitic and argillic alteration assemblages are well developed in Haftcheshmeh. Mineralization occurs as disseminated as well as stock works in the granodiorite and the gabbro. Sillica A and D type veinlets are present in this district. On primitive mantle -normalized plots, the porphyritic intrusion shows clear enrichment in LILE, U, Th, Pb and Sr, and depletion in HFSE (Ti, Ta, Nb), features commonly attributed to subduction- related magmas originated from mantle. The Haftcheshmeh prospect is a typical porphyry deposit in terms of its alteration and mineralization, association with felsic intrusions, predominance of quartz veinlets and subduction related tectonic setting.