اثر تنش خشكي بر ميزان فتوسنتز، تسهيم مواد پرورده و عملكرد دانه ارقام كلزا

Effect of drought stress on photosynthesis, partitioning of photo- assimilates and grain yield in rapeseed cultivars

در اين آزمايش اثر تنش خشكي در مرحله گلدهي بر ميزان فتوسنتز، تسهيم مواد فتوسنتزي و ارتباط آنها با عملكرد دانه 14 رقم بهاره و پاييزه كلزاي تجاري به صورت طرح كرت هاي خرد شده بر پايه بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال زراعي 87-1386 در مزرعه تحقيقات كشاورزي دانشگاه تهران، كرج، مورد مطالعه قرار گرفت. كرت اصلي شامل دو رژيم آبياري (شاهد و تنش خشكي در مرحله گلدهي) و كرت فرعي شامل 14 رقم كلزا بودند. تنش خشكي در مرحله گلدهي با قطع آبياري اعمال گرديد و وقتي پتانسيل آب خاك به 5/1- مگاپاسكال رسيد، آبياري مجدد انجام شد. نتايج نشان داد كه در شرايط شاهد، با گذشت زمان از مرحله گلدهي، ميزان فتوسنتز، ميزان تعرق وكارايي مصرف آب فتوسنتزي كاهش يافت. در نتيجه تنش خشكي، تغييرات موازي در ميزان فتوسنتز، تعرق و غلظت دي اكسيدكربن اتاقك زير روزنه مشاهده شد كه دلالت بر نقش عوامل روزنه اي در كاهش فتوسنتز در شرايط تنش دارد. در اواسط دوره تنش، شاخص كلروفيل افزايش يافت، اما با پيشرفت آن، به طور معني داري كاهش يافت. در هر دو شرايط تنش و غير تنش ارقام تفاوت معني داري از لحاظ ميزان فتوسنتز نشان دادند. اگرچه عملكرد دانه ارقام بطور متفاوتي تحت تاثير تنش قرار گرفته بودند، هبستگي معني داري بين ميزان فتوسنتز و عملكرد دانه در رژيم هاي مختلف رطوبتي اعمال شده در شرايط آزمايش حاضر مشاهده نشد. تنش خشكي در مرحله گلدهي با تاثير بر توزيع مواد فتوسنتزي بين اندام هاي مختلف گياهي و با افزايش درصد وزن خشك برگ، ساقه و ريشه و كاهش وزن خشك خورجين ها يا به عبارتي غلبه درصد تسهيم مواد به اندام هاي رويشي نسبت به اندام هاي زايشي، باعث كاهش شاخص برداشت و به دنبال آن كاهش 2/51 درصدي عملكرد دانه نسبت به شاهد گرديد. در بين ارقام مورد بررسي، در شرايط غير تنش رقم پي.اف و در شرايط تنش در مرحله گلدهي، رقم اُكاپي با شاخص برداشت بالاتر به ترتيب با توليد 3597 و 1595 كيلوگرم دانه در هكتار، بيشترين عملكرد دانه را داشتند.