مادِه، زمان و مكان در عوالم پس از مرگ

يكي از پرسش‌هايي كه درباره عوالم پس از مرگ (برزخ، صحنه قيامت، بهشت و دوزخ) مطرح است اين است كه آيا اين عوالم، مجرد است يا جسماني؟ و اگر جسماني است، از سنخ جسم خاكي عنصري است يا جسم لطيف مثالي؟ در فلسفه صدرايي تمام اين عوالم از جسم لطيف مثالي تشكيل شده است يعني جسمي كه برخلاف جسم خاكي دنيوي، فاقد هيولاي اولي و عاري از هرگونه حركت و تغيير و زمان و مكان است. بدين ترتيب از ديدگاه صدر المتالهين نه تنها عالم برزخ، عالم اجسام مثالي است بلكه عالم آخرت هم عالمي لطيف و مثالي است نه عالم جسماني خاكي عنصري. هدف اين مقاله معرفي و تبيين آموزه‌هاي وحياني درباره ويژگي‌هاي اين عوالم و مقايسه اين آموزه‌ها با نظريات فلسفه صدرايي و نقد و بررسي اين نظريات و تبيين جايگاه جسم، ماده، زمان و مكان در عوالم پس از مرگ بر پايه آموزه‌هاي قرآني و روايي معصومان است.