جمع ميان حلول و تعالي در فلسفه پويشي وايتهد

The Coincidence of Immanence with Transcendent in Whitehead’s Process Philosophy

نوشتار حاضر در جهت تحليل جمع حلول و تعالي در فلسفه پويشي وايتهد، مي‌كوشد در گام نخست نشان دهد كه درهم‌تنيدگي و پيوند اندام وار هستي ها در اين نظام پويشي، آن هم در چارچوب مقولاتي عام و فراگير، ايجاب مي‌كند تا جهان به شبكه‌اي تبديل شود كه همه هستي‌هاي بالفعل در كنش و واكنش دايمي باشند. اين كنش و واكنش پيوسته و دايمي ايجاب مي‌نمايد كه رابطه خدا و جهان از حالت يك‌سويه (تاثير خدا بر جهان) خارج شده، به تعامل دوجانبه (تاثير متقابل خدا و جهان بر يكديگر) تبديل شود. در گام دوم با توجه به تعامل دو جانبه خدا و جهان، مباني مابعدالطبيعي سازگاري ميان حلول و تعالي در فلسفه پويشي استخراج مي گردد. در گام سوم به چگونگي جمع ميان حلول و تعالي در خدا و جهان مي‌پردازم؛ به اين معنا كه چگونه خدا و جهان از يك‌سو موجب تعالي يكديگر شده و از ديگر سو در يكديگر حلول مي‌نمايند. سپس به تاثير اين نگرش بر تحول در مسيح‌شناسي پرداخته، در پايان بيان مي‌كنيم كه چنين نگرشي به برداشتن مرز بين طبيعت و ماوراي طبيعت، عرضي ديدن رابطه خدا و جهان و تنزل خدا تا مرتبه بشري منجر خواهد شد.

For analyzing the issue of coincidence of immanence with transcendence in Whitehead’s process philosophy, the present paper attempts at the beginning to show that in this process system, especially in the framework of inclusive and comprehensive categories, entities should be interweave and have organic interrelation; because all the actual entities have reaction against each other. So the prerequisite of permanent reactional relation of the world and its transformation into a web is a mutual interaction between God and world. According to mutual interaction of God and world, in second step we try to extract the metaphysical basics of compatibility between immanence and transcendence in process philosophy. In the third step we deal with quality and circumstances of coincidence of immanence and transcendence in God and world; i.e. how God and world, from one hand, are caused transcendence and, from the other hand, immanent in each other. Then the effects of this view on Christology will discuss. Moreover, we show that this approach will finally lead to criticisms like removing the bound between physics and metaphysics, considering the relationship between God and world in a same level, and difficulty in acceptance of such a God by followers of revealed religions.