فلسفه علم كلام در انديشه استاد مطهري

The Philosophy of Kalam Science in Motahhari’s View Point

فلسفه علم كلام، نگاه بيروني به علمي است كه به مبادي تصوري و تصديقي مانند تعريف، موضوع، زمينه‌هاي پيدايش، رويكردها، ادوار و مراحل تاريخي و ديگر معيارهاي كلي مي‌پردازد. از نظر استاد مطهري هويت معرفتي علم كلام، به‌منزله دانشي كاملا اسلامي، تبيين استدلال و دفاع از شبهه‌هاي ديني است. در اين پژوهش اثبات خواهد شد كه در تعريف استاد مطهري مهم‌ترين وجه اثباتي خاصيت تبييني علم كلام بر مبناي تعريف‌هاي ارايه شده ازسوي ديگر انديشمندان اسلامي است. ايشان برخلاف بسياري از متكلمان متقدم و معاصر، براي علم كلام موضوع واحدي قايل نيست، بلكه موضوع آن را عقايد اسلامي و اصول دين مي‌داند كه غرض و هدف مشترك، وجه جامع آنهاست. از ديگر نگرش‌هاي ايشان در فلسفه علم كلام، دوسويه بودن مراودات فلسفه و كلام است؛ چراكه از يك‌سو كلام، فلسفه را وادار به پذيرش مسايل جديدي نمود و از سوي ديگر، فلسفه موجب گسترش درخور توجه دايره علم كلام شد. همچنين، از منظر ايشان، شاخصه كلام شيعه، واجد دو جنبه عقلي و نقلي است؛ زيرا از يك‌سو از بطن حديث برخاسته، و از سوي ‌ديگر، با فلسفه آميخته است.

The philosophy of kalam science is an external view about kalam that focuses on conceptual and confirmative principles like: definition, subject, the origins of emanation, approaches, historical stages, and other general criteria. From martyr Motahharii’s point of view the function of kalam, as a completely Islamic knowledge is the clarification of Islamic proofs and defense of religious misgivings. In this article we will demonstrate that according to Martyr Motahharii’s definition the most important positive aspect of kalam is its clarification. Unlike many other predecessor and contemporary theologians (Motekallemin), he believe that kalam is not limited to a singular and particular subject; rather it encompasses Islamic beliefs and religious principles. Moreover, he holds that there is some kind of cooperation between philosophy and kalam. While in one hand, kalam has forced philosophy to accept new issues; On the other hand, philosophy has brought significant development about science of kalam. In addition, he believes that the distinctive feature of shi’ite kalam is that it includes both rational and transmitted aspect. Since it stems from the heart of Hadith and mixed with philosophy as well.