بررسي عناصر داستاني در منظومه‌ي سلامان و ابسال جامي

The Study of the Fictional Elements in Jaami’s Poem of Salaman and Absaal

داستان سلامان و ابسال، ريشه ي يوناني دارد و در عصر انتقال علوم و ترجمه ي كتب يوناني، به عربي ترجمه شده است. جامي در قرن نهم داستان را با استفاده از حكايات و تمثيل هاي جذاب و پند آموز به نظم كشيده است و صبغه ي غنايي و ادبي خاص به داستان بخشيده است. هرچند اين منظومه يك داستان فلسفي و عرفاني تلّقي مي شود امّا بررسي اجزا و عناصر موجود در آن، نشان‌گر ذوق هنري جامي و توانايي وي در عرصه‌ي داستان‌سرايي است. بدون توجّه به ساختار و عناصر تشكيل‌دهنده‌ي يك اثر، نمي‌توان به درك نوين و جالب تر رسيد. قطعاً بايد به ميراث ادبي خود به صورت تكنيكي و هنري نگاه كنيم تا معلوم گردد در پروردن يك مطلب از چه عناصري استفاده شده است. تجزيه و تحليل اجزا و عناصر سازنده ي يك داستان، زمينه ي شناخت بيشتر آن را فراهم مي آورد و نقاط ضعف و قوّت آن را باز مي نماياند. در اين نوشته سعي بر آن است تا ضمن بيان اجمالي تطوّر داستان تا قرن نهم، عناصر تشكيل دهنده ي آن اعم از طرح، شخصيّت، شخصيّت پردازي، راوي و زاويه ديد، زمان و مكان (صحنه) مورد كنكاش و مداقه قرار گيرد تا چند و چون روند داستان و چگونگي و تكنيك داستان‌سرايي جامي مشخص گردد.

The narrative of Salaman and Absaal has a Greek root; it was translated into Arabic in the era of the translation of Greek books into Arabic. Jaami, using instructive and attractive parables and allegories versified this story in the 9th century. Although this long poem is regarded to be a philosophical mystic story, the study of its elements and components reveals Jaami’s artistic talent and his ability to write stories. A work cannot be appreciated well unless its structure and formative elements are taken into account. Analysing the formative elements and components of a story leads to a better understanding and reveals its strengths and weaknesses. The present article triesto briefly cover the development of the story of Salaman and Absaal up to the 9th century and to its formative elements such as plot, characters, narrator, viewpoint, and setting.