«نهال عدل نرويد مگر ز مورد دانش»

An Analysis of Adib al-MamalekFarahani’s Poetry

آن‌چه شعر دوره مشروطه را از ديگر ادوار شعر فارسي متمايز و ممتاز مي‌نمايد، مضامين نو و تازه آن است. شعر اديب الممالك، آيينه‌ي تمام نماي اوضاع اجتماعي و سياسي كشور در دوره مشروطه است. او بنا به اقتضاي دوره پُر تحوّل مشروطه، نسبت به امور و تحوّلات اجتماعي- سياسي كشور بي‌تفاوت نيست. او نمي‌تواند " برج عاج" نشين باشد. اديب‌الممالك از شعراي سنّت گراي اين دوره است. او در قالب قصيده، قطعه، مثنوي، مسمّط، ترجيع بند و تركيب بند مضامين و مفاهيم سياسي- اجتماعي را در شعر خود مي‌آورد. در اين پژوهش به بررسي چهار موضوع آزادي، وطن، قانون و علم (دانش) در ديوان اديب الممالك پرداخته شده است و نتايج، حاكي از آن است كه واژه دانش و علم نسبت به سه مورد ديگر بسامد بيشتري در ديوان اديب دارد. نيز از جهل و ناداني بسيار نكوهش شده است. نتيجه اين‌كه جهل ستيزي‌هاي اديب محرك خوبي براي بيداري اذهان عمومي است، به خصوص هنگاهي كه از زبان طنز و هزل استفاده مي‌كند، خواننده را به تفكّر و تامّل وا مي‌دارد.

What distinguishes Constitutional era poetry from poetry in other eras is novel meanings. Adib al-Mamalek’s poetry is a complete reflection of social and political conditions in the Constitutional era. He was not indifferent to socio-political conditions in the country. He could not live in the ivory tower. He used different types of poems to express socio-political concepts. The present article studies the four concepts of freedom, home, law, and science in Adib’s book of poetry. The results show that the word science is more frequent. Ignorance is frequently reproached. His fight against ignorance is a good motive for him to struggle to awaken the minds of the public.