مقايسه كارآيي دو مدل MPSIAC و EPM در برآورد فرسايش و توليد رسوب (مطالعه موردي: حوضه آبخيز قره آقاج)

كمبود آمار و اطلاعات در زمينه ارزيابي و تهيه نقشه فرسايش و برآورد كمي و كيفي رسوب در حوضه هاي آبخيز كشور منجر به استفاده از روش هاي تجربي در بخش هاي اجرا و تحقيق گرديده است. هدف از اين پژوهش، كاربرد مدل اصلاح شده پسياك (MPSIAC) و اي- پي- ام (EPM) با توجه به معيارهاي لحاظ شده در اين مدل و نيز استفاده ازسامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS) جهت كاهش خطا و افزايش دقت نسبي در تجزيه و تحليل مدل مي باشد. اين مطالعه در حوضه آبخيز قره آقاچ با وسعت 25/8962 هكتار در سميرم در طول سال هاي 1385 و 1386 انجام گرفت. براي دستيابي به متغيرهاي مدلهاي مورد بررسي، از خطوط توپوگرافي رقومي شده 1:25000، مدل رقومي ارتفاعي، نقشه شيب، عكس هاي هوايي 1:40000، نقشه زمين شناسي، رخساره ژيومورفولوژي، پوشش گياهي، خاكشناسي و كاربري اراضي استفاده گرديد. در عمليات صحرايي در تمامي واحد هاي هيدرولوژيكي (به عنوان واحدهاي كاري)، فرم هاي مربوط به دو مدل تكميل گرديد. پس از امتيازدهي و نهايي سازي لايه هاي اطلاعاتي، تركيب و تلفيق لايه ها صورت گرفت كه حاصل آن ايجاد نقشه نهايي فرسايش و رسوب براي هر زيرحوضه بود. نتايج تحقيق نشان داد كه در مدل MPSIAC، 8/60% حوضه (28/5444 هكتار) در كلاس فرسايش III شدت رسوبدهي متوسط و 2/39% حوضه (36/3510 هكتار) در كلاس فرسايش IV شدت رسوبدهي زياد طبقه بندي شد. بر اساس روش MPSIAC، ميزان فرسايش سالانه حوضه 49/71169 (تن در سال) و براساس روش EPM، اين مقدار 2/422294 (تن در سال) به دست آمد. همچنين ميزان رسوبدهي در روش MPSIAC و EPM به ترتيب برابر با 42/29260 (تن در سال) و 03/61725 (تن در سال) محاسبه شد. كلاس فرسايشي مدل EPM در گروه خيلي شديد قرار گرفت كه با مشاهدات صحرايي چندان منطبق نبود. نتايج مقايسه آماري برآورد فرسايش و رسوب دو مدل با مقادير رسوب و فرسايش اندازه گيري شده نشان داد كه فرسايش و رسوب برآورد شده توسط مدل اصلاح شده MPSIAC نسبت به مدل EPM فاقد اختلاف معني دار در سطح 1 درصد و 5 درصد آماري بود، بنابراين فرسايش برآوردي توسط مدل اصلاح شده MPSIAC واقعي تر بود و نتيجه به دست آمده با مشاهدات صحرايي مطابقت داشت.