اثر زمان كاشت روي عملكرد و اجزاي عملكرد كلزاي پاييزه

زمان كاشت مناسب با فراهم كردن ميزان رشد لازم بوته‌هاي كلزا از طريق كاهش آسيب‌پذيري آنها در برابر سرما، باعث افزايش قابل توجه عملكرد دانه و روغن مي‌گردد. در اين مطالعه چهار ژنوتيپ پاييزه برتر كلزا در سه زمان كاشت 20 و 30 شهريو‌ر ‌ماه و9 مهر‌ ماه از نظر فنوتيپ مناسب بوته‌ها براي زمستان گذراني، اثر سرما روي بقاي زمستاني آنها، عملكرد دانه، عملكرد روغن و اجزاي عملكرد دانه در قالب يك آزمايش فاكتوريل بر پايه بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي آذربايجان شرقي، طي دو سال زراعي 85-84 و 86-85 ارزيابي شدند. نتايج نشان داد كه با به تاخير افتادن زمان كاشت از 20 شهريور ماه تا 9 مهر ماه، قطر طوقه، تعداد برگ در بوته به هنگام كاهش ميانگين دماي روزانه به كمتر از صفر گياهي كلزا (?C 5) به طور معني‌داري كاهش و درصد سرمازدگي بوته‌ها نيز به طور معني‌داري افزايش يافت. كاشت ديرتر نيز افت ميانگين دماي محيط، كاهش رشد و نمو و در نتيجه افزايش صدمات سرما را در پي داشت. بين ژنوتيپ‌هاي مورد مطالعه اختلاف معني‌داري از نظر قطر طوقه ديده شد. اپرا با ميانگين 18/4 ميلي‌متر بيشترين و اكاپي با ميانگين 56/3 ميلي‌متر كمترين مقادير قطر طوقه را به خود اختصاص دادند. در زمان كاشت ديرتر (9 مهر ماه) نيز اپرا كمترين درصد سرمازدگي را نشان داد. با به تاخير افتادن زمان كاشت عملكرد دانه و روغن در همه ژنوتيپ‌ها به طور معني‌داري كاهش يافت ولي عملكرد آنها در دو زمان كاشت 20 و 30 شهريور ماه قابل قبول بود. در تاريخ كاشت 9 مهرماه، ژنوتيپ‌ها اختلاف معني‌داري از نظر عملكرد دانه و روغن نشان دادند. اپرا با توليد به ترتيب 3607 و 1581 كيلوگرم در هكتار دانه و روغن بالاترين عملكرد را در ديرترين زمان كاشت به خود اختصاص داد. بنابراين به نظر مي‌رسد بتوان با استفاده از ژنوتيپ‌هايي همچون اپرا، تاريخ كاشت كلزاي پاييزه را در مناطق سرد كشور از نيمه شهريور ماه به دهه اول مهر ماه، تغيير داد. همبستگي‌ عملكرد دانه و روغن با تعداد برگ در بوته، قطر طوقه، ارتفاع بوته و شاخص برداشت معني دار بود. به نظر مي‌رسد مي‌توان از شاخص‌هاي تعداد برگ در بوته و قطر طوقه به هنگام كاهش ميانگين دماي روزانه به كمتر از صفر گياهي كلزا و درصد سرمازدگي، در شناسايي و گزينش ژنوتيپ‌هاي متحمل به سرما استفاده كرد. انتظار مي‌رود ژنوتيپ‌هاي با حداقل قطر طوقه در حدود 6 ميلي‌متر و 6 برگ در بوته، خسارت اندكي از سرماي زمستان ديده و عملكردهاي قابل قبولي توليد كنند.