تغييرات فصلي فون زنبورهاي پارازيتوييد تخم سن گندم در مزارع گندم شهر بناب جديد، استان آذربايجان شرقي

Seasonal Fluctuations in Egg Parasitoid Fauna of Sunn-Pest Eurygaster integriceps Puton in Wheat Fields of New Bonab County, East Azerbaijan Province, Iran

با توجه به اهميت راهبردي محصول گندم در كشور و وجود آفت مهمي چون سن گندم (Eurygaster integriceps Puton)، استفاده از يك برنامه ي مديريت تلفيقي مناسب و كارآمد مي تواند كمك بزرگي در حفاظت از اين محصول نمايد. از آن جايي كه عوامل كنترل بيول‍ژيك يكي از مهم ترين اركان برنامه ي مديريت تلفيقي مي باشند، شناخت اين عوامل و حفاظت و حمايت از آنها بسيار حايز اهميت است. زنبورهاي پارازيتوييد تخم از عوامل مهم كنترل بيولژيك سن گندم هستند. در مطالعه ي حاضر كه در تابستان سال 1387 انجام شد گونه هاي فعال در شهر بناب جديد جمع آوري و شناسايي گرديدند. براي اين منظور از تله هاي تخم در مزارع گندم و حواشي آن استفاده شد. پنج گونه زنبور پارازيتوييد تخم به دست آمد كه سه گونه به خانواده ي Scelionidae و دو گونه به خانواده ي Encyrtidae تعلق داشتند. درصد پارازيتيسم كل در تاريخ هاي مختلف بين 6/2 و 59/22 و به طور متوسط 23/12% بود. سه گونه ي Trissolcus grandis (Thomson)، Ooencyrtus fecundus Ferriere & Voegele وO. telenomicida (Vassilijev)، در مواقع مختلف فصل از فراواني بيشتري برخوردار بودند. گونه ي O. fecundus براي اولين بار از ايران گزارش مي شود و T. semistriatus (Nees)وT. djadetshko (Rjachovsky) نيز ساير گونه هاي فعال در منطقه بودند. گونه ي T. grandis نخستين گونه ي فعال در منطقه با حداكثر 76/12% پارازيتيسم بود كه در ابتداي فصل در بهار بيشترين فراواني را داشت ولي در اواخر فصل رشدي گندم، دو گونه ي جنس Ooencyrtus برتري يافتند (به ترتيب 8/13 و 47/13% براي دو گونه ي O. fecundus و O. telenomicida در تاريخ هاي مختلف در تير ماه) كه به ويژه در بخش شرقي جز فعال ترين گونه ها در تابستان بودند. تفاوت هاي معني داري در پراكنش زنبورها در جهات جغرافيايي مختلف اين شهرستان مشاهده گرديد. تغييرات آب و هوايي با تاثير مستقيم روي خود انگل يا روي فراواني گونه هاي ميزبان مي تواند عامل تغييرات فصلي اين پارازيتوييدها باشد.

Regarding strategic importance of wheat and occurrence of sunn pest (Eurygaster integriceps Puton), as an important pest of wheat in Iran, an efficient IPM program against the pest is needed for an acceptable production. Since natural enemies are one of the most important components in IPM programs, their identification is necessary for augmentation as well as conservation and enhancement purposes. Egg parasitoids are the most important biological control agents of sunn pest. Thus, identifying the combination of the species as well as studying their seasonal fluctuations were carried out in summer 2008 in New Bonab county, East Azerbaijan province, northwest of Iran. Egg traps were used for this purpose. Five species of the egg parasitoids belonging to Scelionidae and Encyrtidae were collected. Total parasitism rate was 2.6-22.59% (12.23% at average) in different dates. Trissolcus grandis (Thomson), Ooencyrtus fecundus Ferriere & Voegele and O. telenomicida (Vassiljev) were the most abundant species at different period of the season. This is the first record of O. fecundus from Iran. The other less frequent species were T. semistriatus (Nees), and T. djadetshko (Rjachovsky). T. grandis was the first species that observed in spring with a maximum parasitism rate of 12.76%. The two Ooencyrtus species however, preceded it at summer (Ooencyrtus fecundus, and O. telenomicida with maximum parasitism rates of 13.8 and 13.47%, respectively in different dates in July). There were significant difference of parasitism rates in different geographical parts of the area as the parasitism rate in the eastern fields was found higher than both southern and western ones. It seems that climatic factors are responsible for the observed changes both spatially and temporally and may act directly on the parasitoids or indirectly on hosts.