كود نيتروژن و زمان مصرف آن بر كارايي مصرف نيتروژن و عملكرد كلزا (Brassica napus L.) به عنوان كشت دوم پس از برنج

Effects of Time and Rate of Nitrogen Fertilizer Application on NUE and Yield of Rapeseed )Brassica napus L.( as Second Crop in Paddy Fields

براي تعيين مقادير مناسب كود نيتروژن و زمان مصرف بهينه آن جهت دستيابي به حداكثر عملكرد دانه كلزا ( رقم هايولا 401( آزمايشي به صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با 3 تكرار در اراضي شاليزاري موسسه تحقيقات برنج كشور دررشت در سال هاي زراعي1386 -1384 به مدت دو سال اجرا گرديد. فاكتور اول شامل مقادير كود نيتروژن در سطوح صفر ،60، 120، 180 و240 كيلوگرم نيتروژن خالص در هكتار (از منبع اوره) و فاكتور دوم نيز شامل زمان مصرف كود نيتروژن در سطوح به طور كامل هنگام كاشت، زمان كاشت + زمان ساقه رفتن، زمان كاشت + زمان ساقه رفتن + قبل از گلدهي، زمان 4-3 برگي + زمان ساقه رفتن + قبل از گلدهي و زمان كاشت + زمان 4-3 برگي + زمان ساقه رفتن + قبل از گلدهي بودند. صفات گياهي مورد ارزيابي شامل ميزان روغن دانه، عملكرد دانه و روغن، كارايي مصرف نيتروژن، كارايي زراعي نيتروژن، كارايي فيزيولوژيك نيتروژن و درصد بازيابي ظاهري نيتروژن دانه بودند. نتايج حاصل از تجزيه واريانس مركب نشان داد كه بين مقادير كود نيتروژن از نظر تمامي صفات به استثناي ميزان روغن دانه تفاوت معني داري وجود داشت. تيمار كاربرد 60 كيلوگرم نيتروژن در هكتار بيشترين كارايي زراعي، كارايي مصرف و كارايي فيزيولوژيك نيتروژن را به ترتيب با ميانگين 45/12، 54/25 و 92/35 كيلوگرم بر كيلوگرم وتيمار 240 و 180 كيلوگرم نيتروژن در هكتار به ترتيب با ميانگين 2596 و 2505 كيلوگرم در هكتار بيشترين عملكرد دانه را داشتند. در بين زمان هاي مصرف نيتروژن نيز مصرف زمان كاشت+ زمان ساقه رفتن + قبل از گلدهي با ميانگين 3/2155 كيلوگرم در هكتار بيشترين عملكرد دانه و بازيابي ظاهري نيتروژن را با ميانگين 91/38 درصد به خود اختصاص دادند. براساس نتايج اين آزمايش به نظر مي‌رسد كه مصرف 180 كيلوگرم نيتروژن در هكتار بيشترين بازيابي ظاهري نيتروژن، عملكرد دانه و روغن را دارا بود. همچنين مصرف كود نيتروژن در زمان ( زمان كاشت+ زمان ساقه رفتن + قبل از گلدهي)، به علت در دسترس بودن نيتروژن به مقدار مناسب در مراحل رشد گياه و استفاده مطلوب از آن باعث كاهش تلفات نيتروژن از طريق آبشويي، نيترات زدايي و تصعيد گرديده و با افزايش جذب نيتروژن موجب افزايش عملكرد كلزا مي‌گردد.

To determine the proper nitrogen fertilizer rates and its application time for achieving to high nitrogen use efficiency and grain yield of rapeseed cultivar Hyola 401, a research work was carried out at paddy fields of Rice Research Institute of Iran in Rasht during 2005-2007 cropping seasons. A factorial experiment was conducted in randomized complete blocks design with three replications. The first factor was nitrogen fertilizer rate at five levels of 0, 60, 120, 180 and 240 kg N ha-1 from urea source. Second factor was fertilizer application time at five levels of all fertilizer at planting; 1/3 at planting + 2/3 in stem elongation; 1/3 at planting + 1/3 in stem elongation + 1/3 before flowering; 1/3 in 3-4 leaf stages + 1/3 in stem elongation +1/3 before flowering and 1/4 at planting + 1/4 in 3-4 leaf stages +1/4 in stem elongation + 1/4 before flowering. In this experiment, some important traits such as oil content, oil and grain yields, nitrogen use efficiency (NUE), nitrogen agronomic efficiency (NAE), nitrogen physiological efficiency (NPE) and nitrogen apparent recovery fraction (NRF) were calculated. The results of the combined analysis of variance showed Significant difference was observed between nitrogen rates in all traits except in seed oil content. Application of 60 kg N ha-1 produced the maximum NAE, NUE and NPE with values of 12.45, 25.54 and 35.92 kg kg-1, respectively and application of 240 and 180 kg N ha-1 with average production of 2505 and 2596 kg ha-1, respectively showed the highest grain yield. Nitrogen application time of 1/3 at planting + 1/3 in stem elongation + 1/3 before flowering had the highest grain yield and NRF with average of 2155.3 kg ha-1 and 38.91 %. According to the results of the present experiment, it seems application of 180 kg N ha-1 produced the maximum NRF and grain and oil yields. Also, third application time decreases nitrogen loss resulting from leaching, denitrification and sublimation due to availability and proper use of nitrogen during plant growth and increases rapeseed yield by increase in nitrogen absorption.