تبيين مولفه‌هاي مديريت بحران خشكسالي در مناطق روستايي و عشايري جنوب شرق كشور

Explaining Components of Drought Crisis Management in Southeastern Rural and Nomadic Areas of Iran

اين تحقيق با هدف تبيين مولفه هاي مديريت بحران خشكسالي در جوامع روستايي و عشايري جنوب شرق ايران، بر پايه پيمايش انجام شده است. از طريق سرشماري تعداد 201 نفر از كارشناسان درگير در مديريت بحران خشكسالي مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. روايي صوري و محتوايي پرسشنامه بر اساس نظرات گروهي از كارشناسان و صاحب‌نظران مورد بررسي و تاييد قرار گرفت. جهت پايايي پرسشنامه از ضريب كرونباخ آلفا استفاده شد كه به ترتيب 72/0، 76/0 و 81/0 به‌ دست آمد. پس از گردآوري داده‌ها، از نرم‌افزار SPSS براي تحليل داده‌ها بر اساس روش تحليل عاملي بهره گرفته شد. نتايج مربوط به تحليل عاملي علل آسيب‌پذيري در برابر خشكسالي به استخراج پنج عامل به ترتيب تحت عناوين خشكسالي اجتماعي- اقتصادي، خشكسالي معيشتي، خشكسالي هيدرولوژي، خشكسالي كشاورزي و خشكسالي هواشناختي به ترتيب42/32، 3/19، 79/17، 10 و 9 درصد واريانس (88 درصد) را تبيين نموده‌اند. تحليل عاملي اثرات و پيامدهاي خشكسالي نشان داد كه پيامدهاي زيست‌محيطي- بوم‌شناختي، پيامدهاي اقتصادي- معيشتي، پيامدهاي اجتماعي و پيامدهاي روانشناختي را بر جاي گذاشته است كه روي ‌هم‌ رفته 76/84 درصد از واريانس را تبيين نمودند. همچنين تحليل عاملي سازوكارهاي مديريت بحران خشكسالي به استخراج پنج عامل منجر شده است. در پايان، نمودار مفهومي تحليل عاملي علل، اثرات و سازوكارهاي مديريت بحران خشكسالي ترسيم شده است.

The main purpose of this study was to analyze the causes, impacts and mechanisms of drought crisis management in rural and nomadic communities in Iran. 201 experts and managers involved in drought crisis management were surveyed through a complete enumeration/census. Face validity and content validity of the questionnaire were confirmed by experts. The calculated Cronbach’s alpha for the different sections of the instrument were 0.81, 0.76 and 0.72. The Statistical Package for the Social Sciences (SPSS 11.5) was used to treat and analyze the obtained data. Factor analysis was employed to analyze the data. Five components emerged from factor analysis of the causes of drought vulnerability including socio-economic factor (32.42% of the variance), livelihood factor (19.3% of the variance), hydrological factor (17.79% of the variance), agricultural factor (10% of the variance) and meteorological factor (9% of the variance). In a similar vein, four principal components including ecological and environmental impacts, economic and livelihood impacts, social impacts and psychological impacts were extracted using factor analysis. Additionally, five principal components were extracted from the factor analysis of management mechanisms. Considering these factors, a conceptual model has been proposed.