ارزيابي عملكرد و اجزاي عملكرد در كشت مخلوط افزايشي سورگوم (Sorghum bicolor L.)(Vigna unguiculata L.) در شرايط آبياري كامل و كم آبياري

به منظور بررسي عملكرد و اجزاي عملكرد سورگوم (Sorghum bicolor L.) و لوبيا‌ چشم‌بلبلي (Vigna unguiculata L.) در كشت مخلوط افزايشي در شرايط كم آبياري، آزمايشي در مزرعه آموزشي- پژوهشي پرديس كشاورزي و منابع طبيعي دانشگاه تهران واقع در دولت آباد كرج به صورت كرت هاي خرد شده در قالب بلوك هاي كامل تصادفي با چهار تكرار اجرا شد. سطوح مختلف آبياري در كرت هاي اصلي در چهار سطح: 1IR: آبياري كامل (شاهد)، 2IR: تنش ملايم در دو مرحله رويشي و زايشي، 3IR: تنش ملايم در مرحله رويشي و شديد در مرحله زايشي، 4IR: تنش شديد در مرحله رويشي و ملايم در مرحله زايشي و الگوي كشت در كرت هاي فرعي در پنج سطح: 1S: كشت خالص سورگوم با وجين كامل، 2S: سورگوم + 15% لوبيا چشم بلبلي، 3S: سورگوم + 30% لوبيا چشم بلبلي، 4S: سورگوم + 45% لوبيا چشم بلبلي، 5S: كشت خالص سورگوم بدون وجين علف هاي هرز در نظر گرفته شدند. بيشترين عملكرد سورگوم بعد از شاهد در شرايط تنش ملايم در مرحله رويشي و زايشي (2IR) بدست آمد. در بين الگوهاي كشت، پس از تيمار سورگوم خالص با وجين، تيمار سورگوم + 45% لوبيا چشم بلبلي بيشترين عملكرد را داشت و اعمال همين تيمار در شرايط تنش ملايم (2IR) كمترين صدمه را بر ميزان عملكرد وارد نمود. بيشترين عملكرد دانه لوبيا چشم بلبلي از تيمار 4S بدست آمد. بيشترين عملكرد كل سورگوم (عملكرد معادل) از تيمار سورگوم + 45% لوبيا چشم بلبلي بدست آمد. با توجه به نتايج بدست آمده مي توان نتيجه گرفت كه كشت مخلوط افزايشي سورگوم و لوبيا چشم بلبلي توليد كل را در واحد سطح افزايش مي دهد. در اين آزمايش مي توان تيمار سورگوم + 45% لوبيا چشم بلبلي را به عنوان بهترين تركيب كشت به منظور استفاده بهتر از منابع و عملكرد بيشتر توصيه نمود. با توجه به كمبود آب در كشور، وسعت مناطق خشك و نيمه خشك در ايران و كاهش نسبي قابل قبول عملكرد دانه در قبال صرفه جويي موثر آب در تيمار تنش ملايم 2IR، مي توان اين نظام آبياري را به عنوان بهترين روش كم آبياري براي توليد دانه در كشت مخلوط افزايشي سورگوم و لوبيا چشم بلبلي معرفي كرد.

To evaluate the yield and yield components in additive intercropping system of grain sorghum (Sorghum bicolor L.) and cowpea (Vigna unguiculata L.) under limited irrigation condition, an experiment was conducted in Research Farm of College of Agriculture, University of Tehran, during spring 2006. The experimental treatments were arranged in split plots based on a complete randomized block design with four replications. The limited irrigation (moisture stress) treatments of IR1: normal weekly irrigation (control), IR2: moderate moisture stress during vegetative and generative growth, IR3: moderate moisture stress during vegetative and severe during generative growth, IR4:severe moisture stress during vegetative and moderate during generative growth, were allocated to the main plots and different combinations of sorghum and cowpea in additive intercropping systems of S1: sole sorghum (weed free), S2, S3 and S4 additive series of 15, 30 and 45% of the sole cowpea seed rate mixed with full sorghum seed rate, respectively and S5: sole sorghum (weeded), were allocated to sub plots. The results of the experiment showed that there was a significant effect of limited irrigation systems, additive intercropping systems and their interaction on yield and yield components of sorghum and cowpea. The highest grain yield of sorghum was obtained in normal weekly irrigation treatment (control) which was followed by IR2 irrigation system. The same result was obtained in weed free sorghum treatment which was followed by additive mixture of sorghum+45% cowpea. Additive mixture of sorghum+45% cowpea was the most stable production system at different limited irrigation systems. The highest total sorghum yield (equivalent yield) was obtained in IR1-S4 treatment which was followed by IR2-S4. Based on the results of this experiment the additive mixed cropping of sorghum+ 45% sole seed rate cowpea at moderate limited irrigation (IR2) could be recommended for yield advantages, higher income, and more efficient utilization of resources in arid and semi arid areas of Iran