ارزش گذاري اقتصادي منافع زيست محيطي برنامه هاي كاهش مصرف سموم شيميايي (مطالعه موردي: استان خوزستان)

An Economic Evaluation of the Environmental Benefits from Pesticides Reduction Program in Khuzestan Province

همواره در اثر استفاده نادرست و بي رويه سموم شيميايي، اثرات جبران ناپذيري بر محيط زيست وارد مي شود. اهميت بالاي اثر مخرب سموم موجب شده است كه تلاش هاي زيادي در جهت كاهش مصرف سموم انجام بگيرد. از جمله اين تلاش ها استفاده از ابزار اقتصادي است كه در تبيين سياست هاي مناسب مي توان از آن ها بهره گرفت. در اين راستا، مي توان با محاسبه ارزش اقتصادي كاهش مصرف سموم و شناسايي عوامل موثر بر اجرا و موفقيت سياست هاي كاهش مصرف و ارايه راه كارهاي مناسب برگرفته از نتايج اين بررسي ها، به تصميم گيران و سياست گذاران ذيربط در انتخاب سياست هاي صحيح در زمينه عمليات كشاورزي پايدار كمك فراواني نمود. بدين منظور در اين مطالعه سعي شده است، منافع اقتصادي كاهش مصرف سموم شيميايي در استان خوزستان ارزش گذاري شود. اطلاعات لازم براي انجام اين كار از طريق تكميل پرسشنامه از 180 بهره بردار كشاورزي استان خوزستان به روش نمونه گيري تصادفي دومرحله اي در سال 1387 جمع آوري شد. با استفاده از روش ارزش گذاري مشروط، تمايل به پرداخت كشاورزان جهت كاهش سه سطح خطر ناشي از مصرف سموم (بالا، متوسط و پايين) در پنج لايه زيست محيطي (انسان ها، پرندگان، آبزيان، حشرات مفيد و حيوانات اهلي) مشخص گرديد. در ادامه به منظور شناسايي عوامل موثر بر ميزان تمايل به پرداخت كشاورزان از مدل توبيت كه به روش دومرحله اي هكمن برآورد گرديد، بهره گرفته شد. نتايج نشان دادند كه بيش ترين تمايل به پرداخت براي كاهش اثرات زيان بار سموم در ميان لايه ها به ترتيب به لايه انسان ها، پرندگان، حيوانات اهلي، آبزيان وحشرات مفيد و در بين سطوح خطر به ترتيب سطح بالا، متوسط و پايين تعلق گرفت كه در اين ميان منافع اقتصادي 15 كلاس زيست محيطي از 571623 ريال (لايه انسان/خطر بالا) الي 56926 ريال (لايه حشرات مفيد/خطر پايين) به ازاي هر خانوار در سال زراعي متغير بود. براساس نتايج به دست آمده مشخص شد كه متغيرهاي درآمد، تعداد عمليات مديريت تلفيقي آفات، درصد اهميت قايل شدن كشاورزان به كاهش خطرات در هر لايه، آگاهي از ورود خطرات زيست محيطي سموم به هر لايه، مواجه شدن با ورود خطرات زيست محيطي به هر لايه و مالكيت شخصي، تاثير مثبت و متغيرهاي شدت تراكم آفات و سن، تاثير منفي بر اقدام به به كارگيري عمليات كاهش مصرف سموم دارند. هم چنين نتايج حاكي از آن بود كه متغيرهاي سبزي كاري و درصد عمليات مديريت تلفيقي آفات بيشترين تاثير مثبت و متغيرهاي ذرت كاري و دستمزد كارگر وجين كننده بيشترين تاثير منفي را روي ميزان تمايل به پرداخت دارند.